Ўзбекистон миллий ахборот агентлиги техника, тарих, иқтисодиёт, фалсафа, филология, юридик ва тиббиёт фанлари бўйича диссертацияларнинг илмий натижаларини чоп этиш тавсия этилган илмий нашрлар рўйхатига киритилди. Расмий хабарларни тарқатишга ихтисослашган ЎзАда энди тадқиқотчилар ўз мақоласини чоп этса, диссертация ҳимоясида унинг мақоласи ҳисобга олинади. Яъни бу мақола илмий ҳамжамиятда тан олинган мақола саналади.
Олимларнинг фикрича, Олий аттестация комиссияси раёсатининг 28 мартдаги бу қарори шундоқ ҳам турғунликни бошдан кечираётган ўзбек илм-фанининг янада ортга кетишига сабаб бўлади.
"ОАК ЎзА расмий веб-сайтини тадқиқотчиларнинг илмий-тадқиқот натижаларини чоп этиш учун тавсия этилган нашрлар қаторига киритиши ОАКнинг сўнгги вақтларда қабул қилаётган тушунарсиз қарорларидан яна бири бўлибди. Илмий нашрлар оддий ОАВдан фарқли равишда ўз номига монанд илмий тарзда фаолият юритади. У ерда айнан тор соҳа бўйича ихтисослашган мутахассис муҳаррирлар мақолаларни илмий жиҳатдан таҳлил қилади, айрим илмий нашрлар эса бунга қўшимча тарзда мақолани аноним мутахассисларга текширтириб ҳам олади. Айни вақтда ЎзАнинг техника, тарих, иқтисод, фалсафа, филология, юридик ва тиббиёт йўналишлари учун илмий нашр сифатида белгиланиши бир томондан ачинарли, иккинчи томондан кулгилидир. ЎзАнинг илмий бўлимида ушбу йўналишлар бўйича мутахассис муҳаррирлар борлиги ва улар ўзининг ахборот бериш вазифасидан ортиб мақолаларни илмий-танқидий ўрганиб чиқиб чоп этишга улгуриши шахсан мен учун ҳақиқатдан узоқ бўлган ҳодиса. Бу қарор ўзи шундоқ ҳам турғунликни бошдан кечираётган ўзбек илм-фанини янада ортга тортиш бўлибди", – дейди Хитойнинг Жануби-ғарбий университети докторанти Бахтиёр Шералиев.
Олий аттeстация комиссиясининг ўзи эълон қилган талабларга кўра, илмий натижаларни эълон қилиш тавсия этилган маҳаллий нашрлар тегишли фан тармоғи йўналишида ихтисослашган бўлиши керак. ЎзА қайси фан тармоғига ихтисослашганини ҳозирча аниқлай олмадик.
- Нашрда илмий мақолаларни чоп этиш бўйича илмий рукн мавжуд бўлиши керак. ЎзАда илмий рукн борлиги ҳақида маълумот йўқ.
- Нашрнинг илмий аҳамияти тан олинган бўлиши, у "impact-factor"га эга бўлиши керак. Расмий хабарларни чоп этадиган ЎзАда қандай импакт-фактор мавжуд?
- Нашрда шу пайтгача чоп этилган материаллар мажбурий тақриздан ўтказилган бўлиши керак. ЎзАда мақолалар тақриздан ўтказиб чоп қилинмайди.
Муҳим шартлардан яна бири таҳририятда тегишли фан тармоғи бўйича камида 3 нафар фан доктори илмий даражасига эга мутахассис ишлашидир. ЎзАда фан докторлари ишлаши эҳтимоли жуда оз. Дейлик, тиббиёт фанлари доктори ЎзАда муҳаррирлик қиладими?
"ЎзАда бундай мақолаларни тақриз қилиш учун алоҳида таҳририят тузилдими? Тузилган тақдирда унинг таркиби қандай бўлди? Масалан, тиббиёт ва техника соҳасида йўналишлар шундай кўпки, бир йўналишдаги мутахассис бошқа йўналишдаги илмий мақолани объектив тақриздан ўтказиши амримаҳол", – дейди ЎзФА Ион-плазма ва лазер технологиялари институти тадқиқотчиси Рустам Ашуров.
Олий аттестация комиссияси қайси асосларга кўра ЎзАни илмий нашрлар қаторига қўшгани ҳақида изоҳ бермаган.
"ОАК илмий журналлари рўйхатига қўшилиш жараёни шунча осонлашдими ё яна қандайдир имтиёзлар усулидан фойдаланилаяптими? – дейди ЎзФА Математика институти катта илмий ходими Эркинжон Каримов. – Яқинда биз ўтган йили ташкил этилган ва 2018 йилда 6 та сони чоп этилган илмий журнал (Математика институти бюллетени)ни ОАК рўйхатига қўшиш учун мурожаат қилганимизда, “мурожаат қилиш учун кеч қолдиларинг, бу йилги рўйхат шакллантириб бўлинди, кейинги йил рўйхатига қўшилиш учун ҳаракат қилинглар” деган мазмунда жавоб беришганди".
Бу нега муҳим: шу кунгача расмий ахборотни тарқатишга ихтисослашган ЎзАга илмий мақолалар чоп этиш ҳуқуқининг берилиши илмий тадқиқотларнинг савиясига жиддий путур етказиши мумкин. Натижада шундоқ ҳам турғун ўзбек илм-фани янада ортга кетиб, саёз илмий мақолалар урчиши эҳтимоли катта.