Япониянинг ҳукмрон Либерал-демократик партиясининг 71 ёшли сиёсий фахрийси Ёсихидэ Суга мамлакатнинг янги раҳбари этиб сайланди.

ЛДП парламент кўпчилигига эга бўлганлиги сабабли, Суганинг бош вазир этиб сайланиши деярли кафолатланган эди. Унинг парламентдаги номзодини тасдиқлаш чоршанба куни бўлиб ўтади.

Суга ҳукуматни 2021 йил сентябр ойида бўлиб ўтадиган навбатдаги умумий сайловгача бошқаради.

Собиқ ҳукумат раҳбари Синдзо Абэ 28 август куни соғлиғи сабабли истеъфога чиқди. У Сугадан олти ёш кичик.

Ёсихидэ Суга ташқи сиёсатда унчалик тажрибага эга эмас, аммо Японияда уни бенуқсон ва самарали хизматчи деб билишади. 

Суга илгари Вазирлар Маҳкамаси котиби бўлиб ишлаган. У энг яқин шерик бўлган ва япон ОАВга кўра, Абэнинг танлаган кишиси. Партия сайловлари арафасида у энг катта эҳтимол билан ғолиб деб топилди. Унинг бошқарувида сиёсатда ҳеч қандай ўзгариш кутилмайди.

Депутатлар ва минтақавий ЛДП фаоллари иштирок этган овоз беришда Суга 534 овоздан 377 тасига эга бўлди.

Янги бош вазирдан нимани кутиш мумкин?

ЛДПнинг янги раҳбари қулупнай етиштирадиган деҳқони оиласида туғилган. Шу билан бирга, Суганинг ўзи катта ҳаёти давомида сиёсат билан шуғулланган.

"Синдзо Абэ ва партиянинг бошқа раҳбарлари Сугани қўллаб-қувватлашди, чунки у узлуксизликни энг яхши шахс сифатида намоён этади ва уларнинг фикрига кўра Абэнинг бошқарувини Абэсиз давом эттиришга қодир", - дейди Би-би-сига Токио университети сиёсий фанлар профессори Коичи Накано.

Суга айниқса бақувват ва иштиёқли сиёсатчи деб ҳисобланмайди, аммо у ер юзида самарали хизматчи сифатида танилган.

Унинг омма олдида энг эсда қоларли кўриниши 2019 йил 1 майда император Акихитодан унинг ўғли Нарухитодан тахтнинг ўтиши билан боғлиқ. Ўшанда Суге ўз лавозими туфайли 248-ҳукмронлик - "уйғунлик" ёки "гуллаб-яшнаётган дунё" деб таржима қилиниши мумкин бўлган "Раива даври" ни очиқ деб эълон қилиши керак эди. Шундан сўнг, унга "уйғунлик амакиси" лақаби ёпишиб қолди.

Бироқ кузатувчилар, Суга келгуси йилда давомийликни таъминлаганидан сўнг, партияни янги сайловларга олиб боришига амин эмаслар. Эҳтимол, ўша вақтга қадар ЛДП янги сайловчиларни жалб қилишга қодир бўлган ёрқин шахсни етиштириши мумкин.

Юқори лавозимга яна кимлар даъво қилди?

Суганинг иккита ёш рақиби бор эди, иккаласи ҳам 63 ёшда.

Фумио Кишида Синдзо Абе даврида ташқи ишлар вазири бўлиб ишлаган ва сўнгги уч йил давомида ЛДПнинг асосий тадқиқот маркази - Сиёсий тадқиқотлар кенгашини бошқарган. Унинг асосий ютуғи дипломатик тажриба эди, аммо мавжуд маълумотларга кўра, Абе уни қўллаб-қувватламаган.

ЛДП бош котиби ва собиқ мудофаа вазири Сигэру Исиба истеъфога чиқаётган бош вазирдан энг узоқ номзод эди.

Бу сафар, маҳаллий таҳлилчиларнинг фикрига кўра, уларнинг имкониятлари кам эди, аммо сайловларда иштирок этиш уларнинг 2021 йилда ЛДП ичида юзага келадиган курашдаги имкониятларини оширади.

Синдзо Абэ нега кетиб қолди?

Собиқ бош вазир унинг касаллиги қарор қабул қилишга халақит бермаслиги кераклигини айтди ва муддатини якунлай олмагани учун Япония фуқароларидан узр сўради.

65 ёшли давлат арбоби узоқ вақт давомида ярали колит (ичак яллиғланиши) билан оғриган. Абэнинг сўзларига кўра, касаллик сўнгги пайтларда кучайган.

2012 йилдан бери ҳукуматни бошқариб келаётган Абэ, замонавий Япония тарихидаги бош вазирлик муддати бўйича рекордни янгилаганидан тўрт кун ўтгач, истеъфога чиқди.

Бундан ташқари, у 2006-2007 йилларда ҳукуматни бошқарган ва кейинчалик у касалликнинг кучайиши сабабли тўсатдан лавозимни тарк этган эди.

Япония сиёсатида қандай ўзгариш бўлади?

Ҳокимият алмашуви қийин пайтда содир бўлмоқда. Япония мамлакатнинг замонавий тарихидаги энг ёмон иқтисодий таназзулга олиб келган коронавирус пандемиясига қарши курашни давом эттирмоқда.

Япония бир неча йил давомида таназзулга учраган ёки жуда секин ўсишни кўрсатган. Ишдан кетаётган бош вазир номи ва "Абэномика" лақаби билан боғлиқ бўлган иқтисодиётни қайта бошлашнинг узоқ муддатли режаси эндигина амалга оширила бошланди ва COVID-19 туфайли режа натижа беришга улгурмади.

Ҳали ҳам ҳал қилинмаган яна бир масала - урушдан кейинги пасифист конституцияни ислоҳ қилиш. Синдзо Абэ ҳали ҳам "ўзини ўзи ҳимоя қилиш кучлари" деб номланадиган Япония армиясининг мавжудлигини расмий равишда қонунийлаштиришни ва ундан мамлакат ташқарисида, шу жумладан халқаро мандат остида тинчликпарварлик операцияларида ҳар қандай фойдаланиш тақиқини бекор қилишни режалаштирган.

Профессор Наканонинг сўзларига кўра, Суга стратегик фикрлашдан маҳрум.

"Унинг ягона шиори - "ўз-ўзига ёрдам бериш, бир-биримизга ёрдам бериш, жамиятга ёрдам бериш", неолиберал ўз-ўзига ёрдам бериш ва ҳар кимнинг ўзи учун жавобгарлигини таъкидлаш, пандемия эса бутун аҳолини иқтисодий жиҳатдан заифлаштиради", - дейди у.