Валюта курси: Ўз.Р.Марказий банки
USD
АҚШ доллари
EUR
Eвро
RUB
Россия рубли
Sayt test rejimida ishlayapti!!!

Сўнгги янгиликлар






Ойликларнинг асоссиз равишда кескин кўтарилиши қандай қилиб бизнес ва иқтисодга салбий таъсир кўрсатиши мумкин?
23.01.2020 12:45,  
673

Бугун Ўзбекистонда шундай анъана шаклланяпти: давлат сектори ўз ходимларининг маошини одатда асоссиз равишда кўтариб, буни рақобатбардош мутахассисларни ишга жалб қилиш билан изоҳлаяпти; ваҳоланки, хусусий секторда меҳнатга ҳақ тўлашнинг ўртача даражаси бундан анча паст бўлиб қоляпти.

Аввало, ишчиларнинг меҳнатига ҳақ тўлаш даражаси (доимий ва ўзгарувчан маош) қандай асосда шаклланишини аниқлаб олайлик:       

– таълим даражаси;

– иш тажрибаси;

– ишга лаёқатлилик ва қобилият даражаси;

– номзоднинг ташкилотга фойда келтириши мумкин бўлган қадриятлари (ходимнинг қиймати);

– берилган вазифаларни ўз вақтида ва сифатли бажариш;

– бошқа кўринишдаги кўтарма ва тўловлар;

Энди эса қуйидаги саволларга жавоб берамиз:

– Давлат секторининг барча ходимлари меҳнатга рақобатбардош ҳақ тўлаш талабларига жавоб берадими? 

– Шиширилган – аслида ўзи йўқ ходимлар учун иш ўринлари очилмаганми, ҳар бир ходимнинг вазифаси аниқ белгилаб қўйилганми?

– Уларга берилган вазифалар ўз вақтида ва сифатли бажариляптими? Агар шундай бўлса, бу қандай аниқланяпти?

– Меҳнатга ҳақ тўлаш тизими қандай ишлаб чиқилган? Иш ҳақини индексациялаш (доимий ва ўзгарувчан қисмларини) – ошириш нимага асосланади?

– Ходимнинг фойдали фаолияти ва имкониятларига (ишга лаёқатлилик ва қобилият даражасига) объектив баҳо берадиган тизим борми?

– Ходим вазифаларни сифатли бажариш учун ўзини-ўзи ривожлантириб боряптими? Ходимни ривожлантириш, малакасини ошириш режаси қўлланяптими? Агар шундай бўлса, бу қандай баҳоланяпти?

– Корпоратив ахлоқ ва шикоят кодекси борми? Агар бундай кодекс мавжуд бўлса, у ишда қўлланяптими?

Жаҳон тажрибасига кўра, иш ҳақларини таҳлил қилиш ва қайта кўриб чиқиш консалтинг компаниялари томонидан меҳнат бозорида ўтказилган тадқиқотларнинг статистик маълумотларига асосланади. Ҳудудлар, соҳалар, ходимларнинг вазифалари, аҳолининг ҳаёт кечириши учун зарурий энг кам маблағ ва бошқа кўплаб омилларга асосланган статистик маълумотлар асосида компаниялар меҳнатга ҳақ тўлашнинг мантиқий тизимларини ишлаб чиқиш/қайтадан кўриб чиқиш ҳақида қарор қабул қилади.

Ҳозирда меҳнат бозоридаги, хусусан, давлат тузилмаларидаги ривожланиш йўналиши шундай: агар уларнинг иш ўрни хусусидаги эълонларига эътибор қаратилса, таклиф қилинган иш ҳақининг анча юқорилигини кўриш мумкин. Бу эса меҳнат бозорининг ҳозирги ҳолатидан келиб чиққан таҳлилларни ҳисобга олганда объектив баҳоланмаган ва тўғри белгиланмаган. Шуни таъкидлаш керакки, Меҳнатга ҳақ тўлаш фонди давлат бюджети режалари ва турли хил фондлар ҳисобидан шаклланади. 

Хусусий секторга давлат секторидаги бундай иш ҳақи даражаси билан рақобат қилиш борган сари қийин бўлиб боряпти, чунки Меҳнатга ҳақ тўлаш фонди харажатлари компания бюджетининг катта қисмини ташкил этади. Иш ҳақларининг катта миқдорда оширилиши тадбиркорлик муҳитига таъсир қиляпти, бу соҳа давлат секторига таққослаганда рақобатга бардош беролмайдиган бўлиб қоляпти. Ҳолбуки, айнан хусусий тадбиркорлик мамлакат иқтисоди ривожланишида катта ўрин тутади, у давлат бюджетига тўловларни амалга оширади, иш ўринларини ташкил қилади. Бу масалада хусусий тадбиркорлик улушига қўшимча юк тушаётганини ҳам эътироф этиш керак.

Шуни ҳисобга олиш керакки, иш ҳақларининг асоссиз ва кескин оширилиши иқтисодиётга, хусусан, истеъмолчилар ҳолатига кучли таъсир қилиши мумкин. Яъни, бунда акс таъсир юз бериб, маҳсулотлар ва хизматлар нархининг кўтарилиши, оқибатда ҳаёт кечириш нархи ҳам ошиб, харид қобилияти пасайиши эҳтимоли бор.

Шубҳасиз, биз ўз олдимизга аҳолининг турмуш даражасини кўтариш мақсадини қўйишимиз лозим. Лекин бунинг учун аввало қулай шароит етилиши ҳамда давлат муассасаларида ҳам, хусусий секторда ҳам иш ҳақлари мувозанатлашган ҳолда оширилиши, бу ошириш меҳнат бозорида ўтказилган тадқиқотлар ва статистик маълумотларга асосланган бўлиши лозим. Ходимларни бошқаришда замонавий услубларни киритиш, эски тушунчадаги “кадрлар бўлими”ни профессионал HR* хизматига айлантириш ишчиларга объектив баҳо бериш ва уларнинг иқтидорларини аниқ ривожлантиришга имкон беради.  

              Нигина Юлдашева, эксперт

Smart Staff Solutions фирмаси асосчиси

*“Human resources” (“Инсон ресурслари”) – ташкилот, ишбилармонлик соҳаси ёки иқтисод секторининг ишчи кучи билан боғлиқ фаолиятини ташкил этувчи бўлим. Бу бўлимнинг “кадрлар бўлими”дан фарқи шундаки, унда ходимларни ишга олиш ва бўшатишдан ташқари уларнинг малака ва кўникмалари, муаммолари ўрганиб борилади, уларни ўзи ишлаб турган муассасада қуйидан юқорига кўтарилиб бориши учун шарт-шароитлар қилинади.    

Тавсия этамиз






Тавсия этамиз

Ҳар доим хабардор бўлинг!

carzone.uz мобил иловаларини кўчириб олинг ва барча янгиликлар сиз билан