Дунё бир вақтнинг ўзида бир нечта инқирозларга дуч келмоқда. Аввалига пандемия ҳамёнимизни бўшатди, кейин геосиёсий можаро қўшилди, табиий офатлар авж олди ва ҳамма нарсадан ташқари иқтисодий инқироз ҳам авж олди. Бундай вазиятда дунё бўйлаб кўплаб одамлар қашшоқлашди.

— Миллионлаб одамлар очликдан қийналмоқда. Юз миллионлаб одамлар инфляциянинг ўсишидан қийналиб, уйларини иситишга қодир эмаслар. 25 йил ичида биринчи марта глобал қашшоқлик ортди. Шу билан бирга, ушбу кўплаб инқирозларнинг барчасида ғолиблар бор. Кўп йиллар давомида тенгсизликни ўрганаётган Oxfam тадқиқот компанияси маълумотларига кўра, энг бойлар сезиларли даражада бойиб кетишди ва корпоратив даромадлар рекорд даражага етди.

Давосдаги форум учун навбатдаги иқтисодий ҳисобот тайёрланди. Унда бойлар ва камбағаллар ўртасидаги тафовут ҳалокатли даражада ошгани қайд этилган. Масалан, 2020 йилдан бери энг юқори 1 фоиз барча янги бойликнинг деярли учдан икки қисмига эгалик қилади. Яъни, улар бу икки йил ичида дунё аҳолисининг қолган 99 фоизидан деярли икки баробар кўп пул ишлаб топдилар.

— Миллиардерлар пандемия даврида катта ютуқларга эришдилар. Бой давлатлар томонидан иқтисодиётга солинган давлат пуллари оқими аҳолини қўллаб-қувватлаш учун зарур эди, лекин у ҳам активлар нархининг ошишига олиб келди. 

Дунё миллиардерларининг бойлиги қандай ортиб бормоқда?

Айни пайтда иқтисодий инқироз эндигина бошланмоқда. У дунёдаги барча мамлакатларнинг камида учдан бир қисмини қамраб олиши мумкин, ва яна бунда камбағаллар азобланади.

- Давлатлар банкрот бўлиш арафасида, қарзларни қайтариш эса назоратдан ташқарида. Кўпчилик, шунингдек, катта харажатларни қисқартиришни режалаштирмоқда. Oxfam ҳисоб-китобларига кўра, келгуси беш йил ичида ҳукуматларнинг тўртдан уч қисми харажатларни қисқартиришни режалаштирмоқда, уларнинг умумий миқдори 7,8 триллион долларни ташкил этади.

Тенгсизлик соҳасидаги мутахассисларнинг фикрича, у мисли кўрилмаган даражага етган. Шу билан бирга, агар ҳеч нарса ўзгармаса, дунёдаги тенгсизлик фақат кучаяди. Бу эса гуманитар фалокат, можаролар ва инқилоблар билан таҳдид солади. 

Тадқиқотчилар оддий ечим таклиф қилишди — барча мамлакатлардаги ўта бой одамларга қўшимча солиқ солиш. Бу ҳар йили 1,7 триллион долларни озод қилади. Олинган пул ҳам энг камбағалларни қўллаб-қувватлаш учун, ҳам ижтимоий эҳтиёжларга — таълим, соғлиқни сақлаш ва бошқаларга юборилиши мумкин.

Мутахассислар янги нарсаларни ихтиро қилишни эмас, балки яқин ўтмишга қайтишни таклиф қилишади. Бойлар учун солиқ ставкалари бир неча ўн йиллар олдин анча юқори эди. Бу эса кўплаб мамлакатлар иқтисодиётининг жадал ривожланишига тўсқинлик қилмаган.

— Қўшма Штатларда энг юқори маржинал федерал даромад солиғи ставкаси 1951 йилдан 1963 йилгача 91 фоизни ташкил этди. Мерос солиғининг максимал ставкаси 1975 йилгача 77 фоиз эди. 1950 ва 1960 йилларда корпоратив солиқ ставкаси ўртача 50 фоиздан сал кўпроқни ташкил этди. Шунга ўхшаш солиқлар бошқа бой мамлакатларда ҳам бўлган.

Ривожланган дунёдаги энг бадавлат кишилар учун прогрессив солиқлар қандай ўзгариб бормоқда?

Уларнинг фикрича, жаҳон инқирозининг олдинги даврларида энг бойлар учун солиқ ставкалари оширилган. Аммо пандемия даврида бу содир бўлмади. Бунинг ўрнига, мамлакатларнинг 95 фоизи бадавлат шахслар ва корпорацияларга солиқларни оширмаган ёки ҳатто камайтирган. Ҳа, ва кўпчилик миллиардерлар барча мумкин бўлган солиқ бўшлиқларини топишни ўргандилар. Натижада, вазият шунчаки абсурд бўлиб қолди.

"Дунёдаги энг йирик компаниялардан бири бўлган Amazon эгаси — Жефф Безос даромадларнинг атиги 1 фоизини солиқ шаклида тўлайди. Шимолий Угандадаги гуруч, ун ва соя сотадиган бозор савдогари Абер Кристин ойига 80 доллар фойда кўради, ва бу пулдан 40 фоиз миқдорида солиқ тўлайди", дейилади ҳисоботда.

Oxfam супер бойлар даромадларининг камида 60 фоизини солиқлар учун тўлаши керак, деб ҳисоблайди. Бундан ташқари, нафақат уларнинг корпорациялари фойдасига, балки мулкка ҳам оғир солиқлар киритиш керак. Улар бу нарсани дунёнинг барча давлатлари қилишлари керак деб ҳисоблашмоқда.

"Прогрессив солиқларнинг янги тўлқинидан олинган даромадлар барчамиз учун янада адолатли ва барқарор келажакни қуришга сарфланиши керак", — дейди экспертлар ўз ҳисоботининг охирида.