Финляндия расмийлари ва компаниялари май ойида Россия мамлакатга газ етказиб беришни тўхтатишига тайёргарлик кўрмоқда. Бу ҳақда Helsingin Sanomat газетаси хабар бермоқда.
Нашрнинг ёзишича, Россиядан келаётган газ умумий энергия истеъмолининг атиги беш фоизини ташкил қилади. Бироқ, манбада айтилишича, газ хомашё сифатида ишлатиладиган саноатда қийинчиликлар пайдо бўлиши мумкин. Бундай ҳолда, саноат ё табиий газ ўрнини босувчи воситани топиши ёки иш фаолиятини камайтириши керак. Бироқ, Финляндиянинг энг йирик табиий газ истеъмолчиларидан бири бўлган Несте нефтни қайта ишлаш заводи аллақачон пропандан фойдаланишни синаб кўришга ҳам улгурди.
Аввалроқ The Washington Post нашри Европа учун Россия газини алмаштириш учун етарлича муқобил йўқлигини таъкидлаган эди. Шу муносабат билан келаси қишда Россия етказиб беришни тўхтатса, Европа давлатлари учун жиддий иқтисодий муаммолардан қочиш қийин бўлади. Манба муаллифларининг фикрича, деярли ҳар қандай сценарий бўйича кейинги 18 ой Европа учун оғриқли давр бўлади, чунки юқори нархларнинг оқибатлари бутун дунё бўйлаб тарқалди ва мамлакатлар расмийлари ўз уйларини иситиш ва аҳолини электр энергияси билан таъминлаш учун курашадилар.
Мамлакатлар газ учун рублда тўлашга рози эмас
Қайд этилишича, Финляндиянинг Гасум давлат компанияси 20 майгача Россия гази учун тўловни рублда амалга ошириш шартига розилиги ёки рози эмаслиги ҳақида ҳисобот бериши керак. Газета манбаларига кўра, Европа Иттифоқининг бошқа кўплаб мамлакатлари учун ҳам бундай муддат белгиланган. Шу билан бирга, Финляндия парламенти аъзоси, Европа ишлари ва мулкни бошқариш вазири Тйтти Туппураинен аввалроқ мамлакат рубль тўловларини қабул қилмаслигини айтиб ўтган эди.
30 апрель куни Германия молия вазири Кристиан Линднернинг маълум қилишича, Германия Россия гази учун Москва талаб қилганидек , ҳозир ҳам, келажакда ҳам рублда тўлашдан бош тортмоқда. «Биз энергия таъминоти масалаларида имкон қадар тезроқ Россиядан мустақил бўлиш учун ҳамма нарсани қиляпмиз», — деб ишонтирди сиёсатчи.
27 апрель куни «Газпром» Болгария ва Полшага газ етказиб беришни бутунлай тўхтатди, чунки мамлакатлар 1 апрелдан бери олинган газ учун тўловни компаниянинг янги рубль ҳисобига ўтказишдан бош тортди. Россия компанияси матбуот хизматининг таъкидлашича, етказиб беришни қайта тиклаш фақат «Булгаргаз» (Болгария) ва PGNiG (Польша) дан маблағ олингандан кейин амалга ошиши мумкин.
Бу позицияни Россия президентининг матбуот котиби Дмитрий Песков тасдиқлади. Унинг қўшимча қилишича, агар улар София ва Варшавадан ўрнак олсалар, газ тўхтатилиши бошқа давлатларга ҳам таъсир қилиши мумкин.
Тўловлар билан боғлиқ муаммолар
Аввалроқ Газпромбанк Gazprom Marketing & Trading Ltd (GM&T билан тузилган шартномага кўра, апрель ва май ойларида Германия ва Австрия учун газ учун рублда тўловни рад этгани маълум бўлган эди. Bloomberg хабарига кўра, компания Россия талаб қилганидек, рубль ҳисоби ёрдамида тўловни амалга оширишга ҳаракат қилган.
Бундан ташқари, Европа Иттифоқининг бир қатор давлатлари Европа комиссиясини газ тўловлари бўйича рублдаги позицияни аниқлаштиришга чақирди, чунки амалдаги ҳужжат жуда ноаниқ. Жумладан, Дания, Финляндия, Латвия, Греция, Австрия, Венгрия, Словакия, Бельгия, Болгария, Полша ЭК га мурожаат қилган. Ушбу мамлакатлар элчиларининг фикрига кўра, комиссиянинг ҳозирги позицияси айланма йўллар билан рублда газ тўлаш бўйича Россия шартларини бажаришга имкон беради.
23 март куни Россия президенти Владимир Путин «дўстона бўлмаган» давлатлар билан амалдаги газ шартномаларига зудлик билан ўзгартириш киритиш ва уларни рубль тўлов шаклига ўтказишни талаб қилди. Шунингдек, у тўловни амалга ошириш механизмини ҳам тасвирлаб берди. Чет эллик газ харидори Газпромбанкда иккита ҳисоб очиши керак. Биринчиси, валюта, тўлов шартномаларда кўрсатилганидек, доллар ёки эврода амалга оширилади. Ушбу пул билан Газпромбанкнинг ўзи биржада мижозлар учун рубль сотиб олади, уларни рубль ҳисобига киритади ва ундан пул етказиб берувчига ўтказади.
Аввалроқ Bloomberg агентлиги умуман Россиядан ёқилғи сотиб олувчи 10 та компания Москва таклиф қилаётган янги схемага ўтиши мумкинлиги ҳақида хабар берган эди. Газпромга яқин агентлик манбасининг айтишича, тўртта харидор аллақачон тўловларни тўлаб ҳам бўлган.