Сешанба куни Белорус президенти Александр Лукашенко сайловлардан кейинги биринчи катта интервю берди. Мустақиллик саройига - Лукашенконинг расмий қароргоҳига рус журналистлари: РТ бош муҳаррири Маргарита Симонян, Биринчи канал мухбири Антон Верницкий, "Говорит Москва" радиосининг бош муҳаррири Роман Бабаян ва Россия-1 бошловчиси Евгений Рожков етиб келди.

"Мен бироз ўтирдим, лекин ..."

Чорак аср давомида мамлакатни якка ўзи бошқарган Лукашенко ўз интервюсида у курсида "бироз кўпроқ ўтирган бўлиши мумкин" деган фикрга қўшилди. Аммо, бу ҳолда Лукашенко ўз лавозимини тарк этишга тайёр дегани эмас.

"Ҳа, эҳтимол мен бироз ўтиргандирман. Эҳтимол, улар мени нафақат телевизордан, балки дазмол ва чойнакдан ҳам кўрсатишади. Аммо ҳозир фақатгина мен Белорусни ҳимоя қила оламан, - деди у, - Мен шунчаки кетмайман. Мен Белорусни чорак асрдан бери жиҳозламоқдаман. Мен шунчаки воз кечмайман, бундан ташқари, агар кетсам, менинг тарафдорларим ҳам кесилади!"

У бир неча ҳафтадан буён кетма-кет янги сайловлар ва Лукашенконинг истеъфосини талаб қилиб оммавий норозилик акциялари ўтказилаётган Белорусни ҳозир кимдан ҳимоя қилиш кераклигини аниқ айтмади.

Унинг қўшимча қилишича, у Конституцияни ислоҳ қилишга тайёр, шундан сўнг у муддатидан олдин президент сайловлари ўтказилишини «истисно этмайди».

Лукашенко аввалроқ Конституцияни ўзгартириш тўғрисида гапирди. Кейин у ўзини "михланган" деб таъкидлади ва ўзидан кейинги раҳбарга ҳокимият шохлари ўртасида ваколатларни қайта тақсимлайдиган Конституцияни қолдирмоқчи. Тўғри, у бу ҳақда бир йилдан кўпроқ вақт олдин айтган ва шу вақт ичида асосий қонуннинг янги матни устида ишлаш унчалик ривожланмади. 2020 йил июн ойида Лукашенко янги конституцияни тайёрлаш учун икки йил вақт кераклигини айтди.

Колесникова "кутилганидек ҳибсга олинган"

Лукашенко Мария Колесникова билан боғлиқ вазият ҳақида ҳам гапирди. Мувофиқлаштирувчи кенгаш Президиумининг аъзоси Колесникова душанба куни эрталаб ғойиб бўлди, унинг қаердалиги ҳақида узоқ вақтдан бери ҳеч нарса маълум эмас эди, аммо сешанба куни эрталаб Белорус давлат идоралари Колесникова гўёки республика ҳудудидан ноқонуний равишда чиқиб кетмоқчи бўлганлиги, у чегарада ушлангани ҳақида хабар беришни бошлади.

Шу билан бирга, "Интерфакс-Украина" манбалари Колесниковани Белорус ҳудудидан мажбуран чиқариб юборишга уринишгани, аммо бунга ёъл қўймаслик учун у паспортини ўзи йиртиб ташлагани ҳақида хабар берди. Интерфакс манбаларининг версиясини асосан мухолифат раҳбарлари билан содир бўлган олдинги воқеалар тасдиқлайди. Худди шу тарзда, масалан, президентликка номзод Светлана Тихановская ва унинг ҳамкасби Олга Ковалкова мамлакатдан олиб кетилган.

Тихановскаянинг ўзи ҳам бундан олдин у мамлакатни тарк этмаслигини бир неча бор айтган, аммо шериклари унга шунчаки танлов берилмаганлигини тушунтиришган.

Лукашенко интервю пайтида Колесникова гўёки унинг синглиси яшайдиган Украинага қочмоқчи бўлганини айтди.

"Бизнинг чегарачилар, табиийки, уни керак бўлганда ушлаб туришди, мен буни эски чегара посбони сифатида айтаман ва уни чегара отрядига жўнатдим", - деди Лукашенко. Кун давомида Виктор Бабариконинг штаб-квартираси Мария Колесникова катта эҳтимол билан Мозир чегарасида бўлганлигини хабар қилди.

Лукашенконинг сўзларидан кейин Мария Колесникованинг отаси унинг қизи ҳеч қачон Украинага ёки бошқа жойга қочишни истамаганлигини айтди: "Мария ҳар доим такрорларди: Дада, нима бўлишидан қатъий назар, мен Белорусда бўламан. Унинг принтсипиал позицияси шу эди". Александр Колесников қизи билан ҳали ҳам алоқаси йўқлигини айтди.

"Кўкаришлар бор эди, бироқ ..."

Журналистлар Лукашенкодан сайловлардан кейин намойишларда қаттиқ ҳибсга олишлар тўғрисида сўрашди.

ВГТРК мухбири Евгений Рожковнинг сўзларига кўра, Лукашенко, полицияни "мамлакатни блицкригдан ҳимоя қилганликлари учун" айбламаслик кераклигини айтди.

"Калтакларга келсак, албатта, улар нима бўлганини сўрашди, журналистлар ҳам калтакландилар. Унинг сўзларига кўра, булар ўша пайтдаги биринчи қайноқ туйғулар эди. ОМОНчиларни бу ерда айблаш тўғри эмас, чунки улар мамлакатни блицкригдан ҳимоя қилишди. Ҳақиқатан ҳам, кейин улар мамлакатни ҳимоя қилишди, бу унинг ҳақиқий фикри. Ва ортиқча нарсалар бор эди [куч ишлатиш билан] ва у ҳамма билан муомала қилади, у бизга буни ваъда қилди", - деди Рожков.

Белорусдаги намойишларда ҳибсга олинганларга полиция машиналарида, қамоқхоналарда ва полиция бўлимларида ёмон муомала қилинган. Кейинроқ ҳибсга олинганлардан бири Би-би-си рус хизматига шундай деди: "Улар [хавфсизлик кучлари] менинг шимимга граната қўйишди, қочиб кетишди. Кейин улар қайтиб келиб, мен ** [беозор бўлиб қолдим], деб яна уришди, улар мени юзимга уришди. Улар сумкачани тишимга олиб юришимни айтишди. Биз шолли вагонга борар эканмиз, улар қўлларим билан юзимга уришни давом эттиришди. Агар мен сумкамни ташлаб қўйсам, улар мени калтаклашди.

Ҳибсга олинган яна бир киши буни тасдиқлади: "Бир ярим соат давомида биз бетон панжара олдида бош эгиб тиз чўкдик. Тошлар бор эди, менинг тиззаларим ҳали ҳам кўк рангда. Кимдир ғазабланса, уни уришди. Бир киши ФСБ ходими эканлиги ҳақида бақирди. Россиядан келган мухбир калтакланди, у даҳшатли даражада бақирди. Ҳар қандай савол учун калтакланди".

Бундай ҳикоялар ўнлаб бор - айниқса, Окрестин кўчасидаги ҳибсхонада сақланган маҳбусларда. Одамлар қўйиб юборишни бошлаганларида, кўпчилик ўзлари юролмайдилар, уларга тиббий ёрдам керак эди, одамлар тез ёрдам машиналарида касалхонага олиб кетилган.

Айтганча, Минскдаги рус журналистлари нафақат саволлар беришди, балки ўзлари ҳам интервю беришди. Масалан, Роман Бабаян Белорусдаги вазият тўғрисида ўз фикрини билдиришга қарор қилди: "Биз Белорус президенти билан учрашдик, у жуда ҳақли равишда айтди: "Сиз аниқ тушунишингиз керак, буларнинг барчасини қилаётганлар бизга эмас, сизга керак. Мен Россияни назарда тутаяпман. Белорусга зарба берилганда, Россияга ҳам зарба берилади. Мен унинг фикрига мутлақо қўшиламан".

"Путин катта оға"

Илгари асосан Европа давлатларининг "таъсири" ҳақида гапирган Лукашенко бу сафар рўйхатга АҚШни ҳам қўшишга қарор қилди.

"Буларнинг барчаси глобаллашган ва байналмилаллашган. Агар бой Россия бунга бардош беради деб ўйласангиз, адашасиз. Мен кўплаб президентлар билан, катта дўстим (мен уни катта оғам деб атайман) Путин билан гаплашдим, унга огоҳлантирдим: бунга қаршилик кўрсатиш мумкин эмас", - деди Лукашенко.

Қаршилик кўрсатиш учун, унинг фикрига кўра, "америкаликлар ихтиро қилган" Телеграм каналлари ва Интернетга эҳтиёж бор.

"Сиз у ерда нималар бўлаётганини кўришингиз мумкин. Ва Телеграм каналлари у ерда етакчи рол ўйнайди. Аммо улар бу ҳикояни бошладилар ва бундан ташқари, узоқ вақт давомида. [...] Интернетни олиб ташлаш ва ҳ.к. ... Интернет бугун ўчирилган бўлса ҳам, Полшадан келган ушбу Телеграм каналлар ишлайди. Шунинг учун тинчланманг. Сизда ҳам яқин орада баъзи сиёсий воқеалар бўлади, эҳтимол ҳатто кутилмаганда ҳам, - дея у рус журналистларига мурожаат қилди, - Сиз Россия раҳбари билан нима келишганимизни биласиз ва агар бугун Белорус қуласа, кейин навбат Россияга келади".

"Мувофиқлаштирувчи кенгаш билан гаплашмайман"

Лукашенко мухолифат томонидан тузилган Мувофиқлаштирувчи Кенгаш билан "бу одамлар кимлигини билмаслиги сабабли" гаплашмаслигини айтди.

Аммо Лукашенко Кенгаш президиумининг камида бир неча аъзоси аниқ билади. Масалан, Светлана Алексиевич, уни 2015 йилда адабиёт бўйича Нобел мукофоти билан тақдирлангани билан табриклаган. Ва шунингдек, мамлакатнинг собиқ маданият вазири Павел Латушко.

Мувофиқлаштирувчи кенгаш аъзоларининг ўзлари бир неча бор ҳокимият вакиллари билан диалог ўрнатишга ҳаракат қилганликларини айтишди, аммо ҳеч ким улар билан алоқа қила олмади. Аммо кенгашни ташкил этиш тўғрисида жиноий иш қўзғатилди - Бош прокуратура ушбу кенгаш мамлакатнинг "ҳокимиятни эгаллаб олиш ва миллий хавфсизликка зарар етказиш" мақсадида тузилганлигини айтди.