ОПEК+ чоршанба куни глобал иқтисодий ўсишга салбий таъсир кўрсатиши мумкин бўлган нефть нархининг пасайишини қўллаб-қувватлаш учун пандемия бошланганидан бери ишлаб чиқаришнинг энг кескин қисқариши масаласини муҳокама қилиши режалаштирилган.
Нефть экспорт қилувчи мамлакатлар ташкилоти ва унинг Москва бошчилигидаги иттифоқчилари, биргаликда ОПEК+ номи билан танилган, нефть қазиб олиш ҳажмини кунига 1 миллион баррелдан кўпроқ қисқартириш масаласини кўриб чиқмоқчи.
Ўқинг қизиқ: Доллар қанчалик қиммат бўлса, валюта интервенциялари хавфи шунчалик юқори бўлади.
Глобал иқтисодий пасайиш қўрқуви 2020 йил бошида Covid-19 авж олганидан бери нефть нархининг энг тез пасайишига олиб келди ва бу ОПEК+ни нефть нархини қўллаб-қувватлаш йўлларини кўриб чиқишга мажбур қилди. ОПEК+нинг нефть нархини ошириш бўйича ҳар қандай ҳаракати энергия нархининг юқорилигидан зарар кўрган Ғарб истеъмолчиларига қўшимча босим ўтказиши, шунингдек, дунёдаги энг йирик энергия ишлаб чиқарувчилардан бири бўлган Россияга Украинадаги можаро вақтида ўз хазинасини тўлдиришга ёрдам бериши мумкин.
Нефть нархи бир баррель учун 100 доллардан ошди ва бир неча ой давомида шу даражада сақланиб қолди, бироқ глобал бенчмарк Брент жорий чоракда 23 фоизга тушиб, ўтган ҳафтада бир баррель учун 87,96 долларгача тушди. Бу 2020 йилдан бери энг тез пасайишдир.
Ўқинг қизиқ: Bloomberg: Европа Иттифоқи яқин келажакда Россия газини алмаштира олмайди.
Нефть нархининг тушиши кўпинча харажатларни қисқартириш орқали жаҳон иқтисодиёти учун бўшатиш хавфли ролини ўйнайди, чунки талаб такрорий циклда камаяди. ОПEК+ тез-тез талаб ва таклифни мувозанатлаш учун нефть бозорини тартибга солувчи орган сифатида жойлашади, бироқ ишлаб чиқаришни қисқартириш, улар аллақачон рекорд даражада бўлган бир пайтда нархларни қўллаб-қувватлайди.
Россия ва Украина ўртасидаги ҳарбий можаро ва ундан кейинги санкциялар энергия нархининг кескин ошишига олиб келди, бу эса АҚШда ва бутун дунёда бензин нархининг ошишига олиб келди. Нархлар пасайишни бошлаган бўлсада, инфляция ўсиши, иқтисодий ўсишнинг секинлашиши ва рецессия қўрқуви шароитида ишлаб чиқаришни қисқартириш режалаштирилган.
Оқибатлар
Гарвард университетининг Яқин Шарқ тадқиқотлари марказида ташриф буюрган ходими Адел Хамаизиянинг айтишича, бу қадам баъзи мамлакатларда таназзулни чуқурлаштиришга ёрдам беради. Унинг сўзларига кўра, ишлаб чиқаришнинг қисқариши инфляциянинг ошишига ва нефтга бўлган талабнинг янада пасайишига олиб келиши мумкин.
Ўқинг қизиқ: Ўзбекистонга пул ўтказмалари ҳажми бўйича биринчи ярим йилликда биринчи уч ўринни Россия, Қозоғистон ва АҚШ эгаллади.
АҚШ ОПEК+ дан бензин нархини пасайтириш учун кўпроқ нефть ишлаб чиқаришни сўради. ОПEК+ ёзда Байденнинг Саудия Арабистонига ташрифи олдидан ишлаб чиқаришни қисқартиришни тезлаштирди ва август ойида ҳажмларни бироз оширди, аммо кейин иттифоқ яна ишлаб чиқаришни қисқартиришни бошлаган бўлса ҳам.
Сўнгги ойларда АҚШ нефть нархининг ошишига қарши курашиш учун стратегик захиралардан фойдаланмоқда. JP Morgan глобал энергетика стратегиялари раҳбари Кристиан Малекнинг айтишича, Саудия Арабистони ишлаб чиқаришни қисқартиришни қўллаб-қувватлагани АҚШ истеъмолчилари учун газ нархининг пасайишига жавоб бўлиши мумкин, бу эса қисман АҚШнинг нефть захираларини бўшатиш қарори билан боғлиқ бўлиши мумкин.
Шу ҳафта бўлиб ўтадиган ОПEК+ йиғилиши олдидан Оқ уй расмийлари ишлаб чиқариш бўйича қарорларнинг мумкин бўлган таъсирини тахмин қилишмаган. Оқ уй матбуот котиби Карине Жан-Пер жума куни АҚШ ташкилотнинг бир қисми эмаслигини таъкидлаб, эҳтимолий ҳаракатлар ҳақида изоҳ беришдан бош тортди.
Ўқинг қизиқ: Украина Миллий банки хорижий валютани сотиш бўйича рекорд ўрнатди.
"Улар мустақил ташкилот ва биз уларга қарор қабул қилиш ва ўз баёнотларини бериш имконини берамиз", деди Жан-Пер.
Якшанба куни Оқ уй расмийлари Жан-Пернинг жума кунги изоҳларига таяниб, у ОПEК+ амалга ошириши мумкин бўлган ёки қилмаслиги мумкин бўлган ҳаракатларга изоҳ бермаслигини таъкидлади.
Ишлаб чиқаришнинг қисқариши Украинадаги можаро бошланганидан кейин глобал нефть оқимидаги ўзгаришларни ҳам тезлаштириши мумкин. Иқтисодий ўсиш суръати секинлашаётган Хитой Россиядан арзонроқ нефть сотиб олмоқда. Шу билан бирга, Европа Яқин Шарқда қиммат нефть сотиб олишга мажбур, чунки у Украинада NWO бошлангандан кейин Россиядан нефть сотиб олишни тўхтатди.
Covid билан доимий курашдан азият чеккан Хитойда иқтисодий ўсишнинг секинлашиши туфайли нефть нархи қисман тушиб кетмоқда. Жаҳон банки Хитой иқтисодиёти 2022 йилда 2,8 фоизга ўсишини кутмоқда, бу эса июнь ойидаги 4,3 фоизни ташкил этади.
Қизғин баҳс
Ишлаб чиқаришни қисқартириш бўйича якуний қарор қизғин мунозараларни келтириб чиқариши сабабли, ОПEК+ чоршанба куни пандемия бошланганидан бери биринчи марта Вена шаҳрида юзма-юз учрашишга қарор қилди. Делегатларнинг таъкидлашича, кўриб чиқилаётган вариантлар, шунингдек, кунига 500,000 баррель ёки ҳатто 1,5 миллион баррелга қисқартиришни ҳам ўз ичига олади.
Россия ва Саудия Арабистони энергетика вазирликлари изоҳ бериш сўровларига дарҳол жавоб бермади. Гуруҳнинг ОПEКга аъзо бўлмаган энг йирик ҳамкори бўлган Россия ишлаб чиқаришни кунига 1 миллион баррелдан кўпроқ қисқартириш имкониятини қўллаб-қувватлайди.
Ўқинг қизиқ: Фунт стерлинг номи қаердан келиб чиққан?
NWO туфайли катта харажатлар, энергия нархининг пасайиши ва Ғарб санкцияларининг янги босқичи аллақачон калтакланган Россия иқтисодиётига зарар етказиши мумкин. Энергия даромадларининг қисқариши туфайли бюджет тақчиллиги ҳақидаги хабарлардан кейин мамлакат энергия нархининг кескин ошиб кетишидан - Россиянинг асосий иқтисодий устунлигидан фойда олишга ҳаракат қилмоқда.
"Нархларни пасайтириш ва кўтариш, албатта, қишга кираётган Россия учун ҳеч бўлмаганда қисқа муддатли ғалаба бўлиши мумкин", деди Хамаизиа.
Аммо картелнинг энг йирик экспортчиси Саудия Арабистони қисқартириш ҳажми бўйича баъзи шартларга эга. Ўтган ой ОПEК+ бир йилдан ортиқ вақтдан бери биринчи марта нефть қазиб олишни қисқартиришга рози бўлиб, глобал рецессиядан қўрқиб, нефть қазиб олишни тахминан 100 000 баррелга қисқартиришини айтди.
Ушбу ҳаракат ОПEК+ учун ишлаб чиқаришни кўпайтиришнинг 18 ойлик даврига якун ясади. Талаб кескин пасайган пандемия даврида кескин қисқартирилганидан сўнг, гуруҳ аста-секин нефтни бозорга қайтармоқда.
Ўқинг қизиқ: Италияда юқори инфляция туфайли авиачипталар 118,3 фоизга ошди.
Саудияликлар бу йил Украинадаги можаро туфайли нефть нархи ошгани сабабли агрессив нефть сиёсатини олиб бормоқда. Нефть нархининг ошиши Саудия Арабистонига бу йил дунёдаги энг тез ривожланаётган иқтисодлардан бирига айланишига ёрдам берди ҳамда қиролликнинг амалдаги ҳукмдори, валиаҳд шаҳзода Муҳаммад бин Салмон томонидан бошланган улкан иқтисодий ислоҳотларни молиялаштирди.
ОПEК+ ишлаб чиқаришни қисқартириш кундалик нефть бозорига сезиларли таъсир кўрсатмайди. Йилнинг кўп қисмида гуруҳ кунига 3 миллион баррелдан кўпроқ мақсадларига эриша олмади, Россия ишлаб чиқариши пасайди ва Нигерия ва Ангола каби йирик ишлаб чиқарувчилар ишлаб чиқаришни кўпайтириш учун етарли миқдорда сармоя киритишда қийинчиликларга дуч келишди.