Бугун 21 октябрь, ўзбек тилига Давлат тили мақоми берилганига ҳам 31 йил тўлди. Аммо шу вақт оралиғида тил масаласидаги айрим камчиликлар ҳалигача бартараф этилгани йўқ.
Ҳукумат лотин ёзувига асосланган ўзбек алифбосига ўтишни тезлаштириш бўйича 2021 йилда топшириқ берган эди. 2021 йилнинг 1 августига қадар давлат органлари барча кўчалар, пешлавҳалар ва турли блакларнинг лотин ёзувида бўлишини таъминлаши керак эди. Бу қарордан сал олдинроқ ушбу вазифани 2022 йил декабрига қадар бажариш кўзланганди. Бироқ кўчалардаги реклама пештахталарида ҳалигача ғайритилдаги жумлалардан воз кечилгани йўқ.
Пойтахт – Тошкентнинг қайси кўчасига кирманг, у ерда миллий номдаги хизмат кўрсатиш нуқталарини топиш амримаҳол. Ўзингизни худди бегона мамлакатга келиб қолгандек тасаввур қиласиз.
Шаҳарнинг исталган нуқтасида қад ростлаган “Корзинка”лар ҳар доим мижозлар билан гавжум. Албатта, бу номнинг ҳам ўзбекча муқолибидан фойдаланиш қийин иш эмас аслида. Аммо “корзинка”га ўрганган тил “саватча” дейишга келганда эринчоқлик қилса-чи?
Биргина Чилонзор тумани, Қатортол кўчасида жойлашган “Парус” номли дўкон ва хизмат кўрсатиш марказини олайлик. Наҳотки шу иншоотни ўз тилимизда “Елкан” деб аташ шунчалик машаққатли бўлса? Бундай мисолларни жуда кўплаб келтириш мумкин.
Ўтган 2021 йили “Миллий тикланиш” фракцияси раиси Алишер Қодиров давлат тили тўғрисидаги қонун лойиҳаси ҳеч қайси миллат вакилини камситмаслигини, “лекин бу меҳрибонлик ўзимизни камситиш ҳисобига бўлмаслиги керак”лигини таъкидлаган эди. Депутат Расул Кушербаев масала фақатгина давлат тилида иш юритиш ҳақида кетаётганлигини эслатди. “Кўп миллатли мамлакатда давлат тили масаласини фақат қайсидир миллат тақдири билан боғлайвериш нотўғри”, деган эди.
Бироқ бугун ўзбек тилида номланган айрим банк ва бошқа ташкилотларга ташриф буюрар экансиз, у ердаги хизматлар, иловалар ва айрим ходимларнинг ғайритил орқали сиз билан мулоқотга киришаётгани Ўзбекистон фуқаролари учун наҳотки оддий ҳолат тарзида қабул қилинаверса? Бизнинг ҳеч бир тилга ғайрилигимиз йўқ, ўзга тилларни ўрганиш билан ҳам ўзимизни камситилган ҳисобламаймиз. Аммо ўз юртингда ўз тилингдан кўра ўзга тилга кўпроқ эҳтиёж сезиш, бу ҳақиқий камситилиш эмасми?
Ҳозирги кунда Ўзбекистон Ёшлар агентлиги томонидан Wikistipendiya доирасидаги лойиҳа ҳам ўзбек тилининг ривожи йўлидаги майда қадамлардан бири бўлиб турибди. Ҳарқалай, йўқдан кўра бор.
Дастурчилар учун энг керакли бўлган бозорлар Googlening Play Market, Adsense, Admob, Firebase hamda Apple’ning AppStore, iTunis. Facebook developer, Github ва бошқа барча жаҳон миқёсидаги платформаларда ўзбек тили йўқ. Бу аниқ кўриниб турган муаммо.
Бу ўзбек дастурчиларининггина эмас, мана шу миллат вакилларининг ҳам шаънидир.
Apple’га 6 йилдан бери дастур қўёлмаймиз. Жуда узоқ музокаралардан кейин иш ҳал бўлади.
Google’дан adsense ва admob ўзбек тили йўқлиги учун бир сўм ҳам ўзбек дастурчиларига бермай қўйди.
Youtube ҳам ўзбекларга реклама орқали пул қилишни ёпиб қўйган.
“Samsung” мутлақо устимиздан кулади, қурилмаларида ўзбек тили бор лекин “Galaxy Stor”да ўзбек тили йўқ, яъни ўзбеклар у ерга кириб пул ишлолмайди. “MI”, “Huwae” ҳам шундай.
Yandex, Google транслационларда умуман ўзбек тили йиғлаб ётибди. Тўғри таржима ҳолати 40 фоиз ҳам чиқмайди.
Ана ўша бутун дунё ишлатадиган тизимларда ўзбек тилини тарғиб этиш керак.
Уларга расмий таклиф билан чиқиш керак.
Нега доим мақсад қолиб кетиб, буткул акси бўйича иш кўрилади?
Яқинда мутлақо текин ва ҳеч ким ишонмайдиган Wikipedia учун 10 000 000 000 (ўн миллиард) пул ажратилди.
Карл, бу пулга 2-3 та Wikipedia ясаб уни дунё миқёсида wiki’ни ҳозирги ҳолатидан 10 марта яхшироқ брендга айлантириш мумкин эди.
Хуллас, хулоса қилишга эрта.