Россия Қора денгиз флотининг гиганти бўлган «Москва» ракета крейсери портга олиб кетилаётганда ёнғин ва бортда сақланган ўқ-дорилар билан боғлиқ портлашлар оқибатида чўкиб кетганини тасдиқлади. Бу ҳақда "Reuters" манбаси хабар бермоқда.
Украинанинг айтишича, «Москва»нинг тақдири унинг кучлари қирғоқдан берилган ракета зарбаси натижасида Совет давридан қолган кема корпусини ёриб юборган. Россия Мудофаа вазирлиги воқеанинг бу версиясини тасдиқламади.
Кеманинг чўкиши Россияни нималардан маҳрум қилди?
Россия 2014 йилда Украинадан тортиб олган Қримда кучли ҳаво мудофаа тизимларига эга, аммо Москва бутун Қора денгиз флоти учун узоқ масофали ва мобил ҳаво мудофаасини таъминлай олди ва сузувчи қўмондонлик ва бошқарув маркази эди. Унинг йўқолиши флотнинг ҳаво мудофаасини, айниқса узоқ масофали миссияларда ёмонлаштиради.
Экипажга нима бўлди?
Кемада 500 га яқин денгизчилар экипажи бўлган, улар жума куни Қримдаги Севастопол портига қайтарилгунга қадар бошқа кемаларга муваффақиятли эвакуация қилинган. Украина томони кемадагилар ҳалок бўлганлар бўлиши мумкинлигини тахмин қилмоқда, аммо Россия бу борада ҳозирча ҳеч нарса демади.
Бу воқеа Украина билан муносабатларни ўзгартирадими?
Британия Мудофаа вазирлигининг айтишича, унинг йўқотилиши Россияни Қора денгиздаги денгиз флоти ҳолатини қайта кўриб чиқишга ундаши мумкин. Анонимлик шарти билан гапирган АҚШ расмийларининг айтишича, чўкиш рамзий таъсир кўрсатиши ва Россиянинг узоқ муддатли ҳарбий-денгиз кучлари имкониятлари ҳақида саволлар туғдириши мумкин бўлсада, бу можаронинг боришига катта таъсир кўрсатиши даргумон ва Россия денгиз флоти ҳозиргача унинг украин- рус урушида унча катта роль ўйнамаган», дейилади манбаларда.
АҚШ расмийларидан бирининг айтишича, Россия ўз ҳарбий кемаларидан фақат чегараланган шаклда, вақти-вақти билан зарбалар бериш ва жанубдаги қўшинларни қайта таъминлаш учун фойдаланган. Россия яқин минтақада денгиз ҳукмронлигини сақлаб қолади ва Москва денгизда душман кемаларини йўқ қилиш учун жиҳозланган, аммо Украина денгиз флотидан жуда оз нарса қолган.
Россия денгиз флотининг принциплари энди ўзгарадими?
«Москва»даги ёнғин бошланганидан сўнг, АҚШ расмийларининг фикрича, Қора денгизнинг шимолий қисмида Россиянинг бешга яқин ҳарбий кемаси қирғоқдан 80 денгиз миля узоқлашди. Аммо АҚШ расмийлари бу кемалар ҳали ҳам Украинага шу масофадан зарбалар беришга қодир эканлигига ишонишларини ва украиналиклар қирғоқдан узоқроқда нишонга олиш эҳтимоли камроқ эканини айтишди. Вашингтонда жойлашган Урушни ўрганиш институти (ИСW) таҳлилий марказининг айтишича, Украина ҳарбийларининг Қора денгиздаги рус ҳарбий кемаларига зарба бериш қобилияти Россия ҳарбий-денгиз кучларини қўшимча ҳаво мудофааси ва бошқа ҳимоя воситаларини жойлаштиришга мажбур қилиши мумкин.
«Москва» кемаси Россия учун катта роль ўйнаганми?
Аниқ эмас, лекин баъзи таҳлилчиларга кўра, бу Россиянинг Украинанинг Одесса портига қўниши мумкин бўлган амфибиясини қўллаб-қувватлашга ёрдам берган бўлиши мумкин, бу эса Украина кучларининг қаршиликлари туфайли ҳали амалга ошмаган. Унинг чўкиши Украинанинг баъзи ҳудудларида бундай ҳужум эҳтимолини камайтиради ва Украинага ўз кучларининг бир қисмини бошқа жойга қайта жойлаштиришга имкон беради деб қаралиши мумкин.
Бу кеманинг чўкиши Россияни бироз тўхтатадими?
Йўқ. Россияда бир хил тоифадаги яна иккита кема бор: «Маршал Устинов» ва «Варяг» улар мос равишда Россиянинг Шимолий ва Тинч океан флотларида хизмат қилади.
«Москва» кемаси ракеталар билан жиҳозланганми?
Йўқ. Унда кемага қарши ракеталар ва «ер-ҳаво» ракеталари бор эди, лекин Россиянинг сўнгги авлоди «Калибр» қанотли ракеталари ёки гипертовушли ракеталари билан жиҳозланмаган.
У қандай замонавий кема эди?
У 1970 йилларда Совет Иттифоқида Совуқ уруш даврида ишлаб чиқилган бўлиб, у АҚШ самолёт ташувчиларини йўқ қилиш учун ишлаб чиқилган ва қарийб қирқ йил давомида хизмат қилган. У кенг қамровли таъмирдан ўтди ва Британия Мудофаа вазирлиги маълумотларига кўра, фақат 2021 йилда иш ҳолатига қайтди. Ўша таъмирга қарамай, ҳозирги кунда унинг баъзи қурилмалари эскирган ҳам эди.
«Москва» кемаси русларнинг ғурури эди
Кема эскирган бўлсада, Қримда жойлашган Қора денгиз флоти ва Россия ҳарбий ғурурининг рамзи бўлганлиги сабабли, бу рус ҳарбийлари учун аччиқ йўқотишдир. Агар у Украина кемаларга қарши ракеталари томонидан тешилган бўлса, у 1941 йилда немис бомбардимончилари Кронштадт бандаргоҳида Совет жанговар кемаси Маратни майиб қилганидан бери йўқолган энг катта рус ҳарбий кемаси бўлар эди. ИСW баҳосига кўра, чўкиш, Украина ракета зарбалари туфайлими ёки бахтсиз ҳодиса туфайлими, «Украина учун катта ташвиқот ғалабасидир», дейилади айрим манбаларда.