Украинанинг Буча шаҳрида содир этилган ваҳшийликлар ҳақидаги даҳшатли хабарлар диққат марказига тушиб, халқаро қоралаш ва Россия қўшинларига қарши айбловлар тўлқинига сабаб бўлганидан сўнг, ҳозирда 4500 дан ортиқ даъво қилинган ҳарбий жиноятлар Украина прокурорлари томонидан тергов қилинмоқда.
Сешанба ҳолатига кўра, прокуратура эълон қилган маълумотларга кўра, 4468 потенциал ҳарбий жиноятлар тергов қилинмоқда ва бу рақам ҳар куни юзлаб ортиб бормоқда. Агентликнинг ҳисоб-китобларига кўра, Россиянинг Украинадаги ҳарбий ҳаракатлари натижасида 167 нафар бола ҳам ҳалок бўлган.
Сешанба куни Буча шаҳрида ўтказилган матбуот брифингида Украина бош прокурори Ирина Венедиктова яқинда озод қилинган Киев атрофидаги шаҳарларни «қийноққа солинган минтақа» деб таърифлади ва «уни бизнинг заминимизга қўйган инсонларни жазолашга» ваъда берди.
«Прокурорлар ва терговчилар аллақачон ҳудудни текширмоқда ва жиноятларни расмийлаштирмоқда, бу ваҳшийликларнинг ҳар бир айбдори миллий ва халқаро судларда жавобгарликка тортилиши керак», деди у.
Украина прокуратурасининг таъкидлашича, мамлакат бўйлаб, жумладан, Киев, Харьков, Суми, Николаев, Донетск ва Луганск вилоятларида судгача терговлар бошланган.
«Биз миллий судлар ва Гаагадаги Халқаро жиноий суд (ICC) учун далиллар тўплаяпмиз. Далиллар энди нафақат уруш жиноятлари, балки инсониятга қарши жиноятлардир. Биз эса украиналикларни қийнаган, масхара қилган ва йўқ қилганларни жазолаш учун барча фактларни исботлаймиз», — деди Венедиктова.
Киев яқинидаги Буча шаҳрида рус қўшинлари вайрон бўлган шаҳардан чекинганидан сўнг, йўлларда ва оммавий қабрларда жасадларнинг даҳшатли суратлари пайдо бўлгач, уруш жиноятларини тергов қилиш ва суд жараёнига чақирувлар кучайди. Кремль масъулиятни рад этиб, суратлар сохта эканлигини ёки ўлимлар Россия кучлари ҳудуддан олиб чиқиб кетилганидан кейин содир бўлганини тахмин қилмоқда.
Халқаро ташкилотлар Украинанинг Буча шаҳрида тинч аҳоли ўлими акс этган суратларни «вахшийлик» деб атади. Дунёнинг бир қатор давлатлари юқоридаги ҳолат юзасидан халқаро терговни талаб қилмоқда.
Хитой ташқи ишлар вазирлиги матбуот котиби Чжао Лицзян брифингда журналистларга «мамлакатдаги гуманитар инқирозни юмшатишга хизмат қилувчи» барча ташаббус ва чора-тадбирларни қўллаб-қувватлайди ва «тинч аҳолига ҳар қандай зарар етказилишининг олдини олиш учун халқаро ҳамжамият билан ҳамкорликни давом эттиришга тайёр» деди.
«Ҳодисанинг ҳақиқий сабабчисини топиш ва текшириш керак», деди Чжао. «Барча томонлар ўзини тутиши ва тергов хулосаси чиқарилгунга қадар асоссиз айбловлардан қочиши керак», дея қўшимча қилди у.
Чжаонинг сўзлари Хитойнинг Бирлашган Миллатлар Ташкилотидаги элчиси Чжан Жун сешанба куни Хавфсизлик Кенгашида қилган нутқида, «Ҳодисанинг тегишли ҳолатлари ва аниқ сабаблари текширилиши ва аниқланиши керак», деди.
Украина кўчаларида сочилган жасадларнинг ҳайратланарли тасвирлари уруш жиноятларини аниқ кўрсатиб турибди, аммо буни қонуний исботлаш ва жавобгарликни таъминлаш жуда қийин, дейди халқаро адлия эксперти. Халқаро жиноятлар учун жавобгарликни таъминлаш билан шуғулланувчи TRIAL халқаро ноҳукумат ташкилоти (NGO) раҳбари Филипп Грантнинг таъкидлашича, кучли бўлсада, бундай тасвирларнинг ўзи ҳарбий жиноятлар содир бўлганини ва ким жавобгар эканлигини қонуний исботлай олмайди.
Грант воқеаларни талқин қилишда «эҳтиёткорлик» бўлиш муҳимлигини айтди ва ўтмишдаги манипуляция ва нотўғри талқин мисолларига ишора қилди.
Шу билан бирга, Грантнинг сўзларига кўра, терговчилар ўзлари кўрган нарсалар билан «соғлом фикр юритишлари» керак. Буча тасвирларига келсак, «ҳарбий жиноятлар содир этилгани жуда аниқ кўринади», деди у.
Аммо тасвирларнинг ўзи «бу масъулиятни маълум бир шахс ёки муайян гуруҳга юклаш» имконини бермайди.
«Бу ишни руслар қилгани» аниқланган тақдирда ҳам, «бу жавобгарлик эмас, буни ким буюрганини билишимиз керак», деди у.
«Бу Владимир Путинми? Бу ёлғон бўлинмами?» деди у, - бу жиноятлар учун ким судга тортилиши кераклигини айтишга ҳали эрта», - дея тушунтирди у.
Бу жараён узоқ ва мураккаб бўлиши мумкин, дея тан олди у.
ICC, БМТ Инсон Ҳуқуқлари Кенгаши ва сони ортиб бораётган давлатлар Украинага ҳарбий жиноятлар бўйича терговчиларни жўната бошлади.
Шу билан бирга, чоршанба куни Украина президенти Владимир Зеленский Ирландия депутатларига мурожаатида Россияни Украинанинг асосий озиқ-овқат захираларини атайлаб нишонга олиб, очликдан уруш қуроли сифатида фойдаланганликда айблади. Зеленскийнинг таъкидлашича, Россия қўшинлари «яшаш учун зарур бўлган нарсаларни йўқ қилмоқда», жумладан, озиқ-овқат сақлаш омборлари, Украина озиқ-овқат экспорт қила олмаслиги учун портларни тўсмоқда ва «далаларга мина қўймоқда».
«Улар учун очлик ҳам қурол, биз оддий одамларга қарши қурол», деди у ва Россияни асосий глобал озиқ-овқат, жумладан буғдой ва кунгабоқар ёғи ишлаб чиқарувчиси бўлган Украинада «қасддан озиқ-овқат инқирозини қўзғатаётганликда» айблади дея маълум қилди ўз мурожаатида Зеленский.
Британия мудофаа расмийларига кўра, Россия ҳаво ҳужумлари ва шиддатли жанглар давом этаётган қамалдаги Мариупол шаҳрида 160 минг киши қамалда қолмоқда.
Мудофаа вазирлиги чоршанба кунги разведка маълумотларига кўра, шаҳарда «электр, алоқа, дори-дармонлар, иссиқлик ва сув йўқ».