Хитой АҚШ давлат қарзига сармоясини 12 йил ичидаги энг паст даражага туширди. 2022 йилнинг атиги 11 ойида Пекин АҚШ давлат облигацияларидан 200 миллиард долларга яқин маблағни олиб қўйди. Мутахассислар буни Пекин ва Вашингтон ўртасидаги муносабатлар ёмонлашгани, шунингдек, АҚШда фоиз ставкаларининг ошиши билан боғлашмоқда. Бундан ташқари, таҳлилчиларга кўра, Россия олтин-валюта захираларининг деярли ярмининг Ғарб давлатлари томонидан блокланиши Хитойни жиддий огоҳлантирган. Шу фонда Осиё республикаси АҚШнинг қарз қимматли қоғозларидан мунтазам равишда воз кечиб, ўз пулларини таъминлашга интилмоқда.
Хитой АҚШ давлат облигацияларига (ғазначиликка) сармоя киритишни сўнгги 12 йилдан ортиқ вақт ичида рекорд даражада камайтирди. Буни АҚШ Молия вазирлигининг сўнгги ҳисоб-китоблари тасдиқлайди.
Агентлик маълумотларига кўра, 2022 йилнинг январидан ноябригача Хитойнинг АҚШ ғазначилик қимматли қоғозларига киритган сармоялари ҳажми қарийб 199 миллиард долларга – 1,068 триллион доллардан 870 миллиард долларгача камайган. Эришилган қиймат 2010 йил июнидан бери энг паст кўрсаткичдир.
Аниқлик киритайликки, Ғазначилик АҚШ ҳукумати томонидан кафолатланган қарз мажбуриятларидир. Турли давлатлар ушбу қимматли қоғозларни маълум бир нархда сотиб олади ва кейинчалик улардан барқарор даромад олади. Бошқача қилиб айтганда, давлат облигациялари эгалари ўз пулларини Қўшма Штатлар иқтисодиётига қарз беришмоқда.
Бугунги кунда АҚШ умумий қарзининг чорак қисми (31,4 триллион доллар) – 23 фоиздан сал кўпроқ – ғазначилик улушига тўғри келади. Хитойдан ташқари, айни дамда АҚШнинг асосий кредиторлари Япония (мамлакат 1,08 триллион доллар ғазнага эга), Буюк Британия (646 миллиард доллар), Бельгия (333 миллиард доллар) ва Люксембург (313 миллиард доллар) ҳисобланади.
Шуниси эътиборга лойиқки, Хитой 2018 йилда АҚШ давлат қарзининг энг йирик эгаси бўлган, аммо 2019 йилда у бу ўринни Японияга бой берган. Мутахассислар буни асосан Пекин ва Вашингтон муносабатларининг кескинлашгани билан изоҳламоқда.
"Умуман олганда, Хитой томонидан АҚШ давлат облигацияларини сотишга бир қанча омиллар таъсир кўрсатди. Биринчидан, биз Хитой ва Қўшма Штатлар ўртасидаги қарама-қаршилик савдо ва технологик урушлар шаклида қандай кучайганини, кейинроқ Тайван атрофидаги вазият туфайли кескинлик кучайганини кўрдик. Қўшма Штатларда фоиз ставкаларини ошириш шаклида инфляцияга қарши кураш ҳам муҳим роль ўйнади", деди BitRiver молиявий таҳлилчиси Владислав Антонов.
Фойда йўқотиш
2021 йилда, COVID-19 пандемиясининг оқибатлари фонида, Қўшма Штатларда инфляция барқарор равишда ўсишни бошлади. Кейин карантин чекловлари бир қатор маҳсулотларни етказиб беришда узилишларга олиб келди ва бу охир-оқибат нархларнинг ошишига айланди. Шу билан бирга, иқтисодни қўллаб-қувватлаш учун штатларнинг Федерал захира тизими товарлар билан етарли даражада таъминланмаган катта миқдордаги пулни чоп этди.
Вазият 2022 йилда Вашингтон Москвага қарши санкциялар киритганидан кейин ёмонлашди. Хусусан, Россиядан энергия хомашёсини етказиб беришни тақиқлаш АҚШда ёқилғи тақчиллигига олиб келди ва бунинг натижасида ёқилғи, шунингдек, бир қатор бошқа товарлар нархи кескин ошиб кетди. Шу фонда, аллақачон йил ўрталарида, Қўшма Штатларда инфляция 40 йилдан ортиқ вақт ичида биринчи марта 9,1% гача кўтарилди.
Рекорд нархларнинг ўсишини чеклаш учун Фед пул-кредит сиёсатини кескин кучайтиришга мажбур бўлди. Шундай қилиб, 2022 йилда Америка регулятори ўз фоиз ставкасини етти марта (0-0,25 фоиздан 4,25-4,5 фоизгача) оширди ва уни сўнгги 15 йилдаги энг юқори даражага олиб чиқди.
Анъанага кўра, пул-кредит сиёсатини қатъийлаштириш инфляцияга қарши курашнинг асосий воситаларидан бири ҳисобланади. Шундай қилиб, ставкаларнинг ошиши натижасида фуқаролар ва тадбиркорлик субъектлари учун кредитлар нархи ошиб бормоқда, иқтисодий фаоллик заифлашмоқда, бу эса нархларга босим ўтказмоқда. Шу билан бирга, Феднинг ҳаракатлари ҳар доим хазина даромадининг ошишига олиб келади, аммо бу ҳолда қимматли қоғозларнинг қиймати пасайишни бошлайди.
"Инвестициялар ҳажми динамикасига қараганда, Хитой томонидан АҚШ давлат облигацияларининг жорий сотилиши Фед сиёсати билан бевосита боғлиқ. 2022 йилда юқори ставкалар фонида қимматли қоғозларнинг даромадлилиги ўсди ва шунга мос равишда уларнинг қиймати пасайди. Ғазналар нархининг янада пасайиши кутилаётган шароитда Пекин ўзи эгаллаб турган баъзи позицияларидан халос бўлишга қарор қилди", - дея тушунтирди Freedom Finance Global таҳлилчиси Роман Лукянчиков.
Сигнал
Бундан ташқари, Хитойнинг АҚШ давлат қарзига сармоя киритишдан мунтазам равишда воз кечиши Осиё республикасининг ўз пулининг бир қисмини таъминлаш истаги билан боғлиқ бўлиши мумкин. Бундай қарорга Ғарбнинг Россияга нисбатан қаттиқ санкциялари сабаб бўлди, дейди BCS World of Investments фонд бозори бўйича эксперт Евгений Миронюк.
Эслатиб ўтамиз, 2022 йилда Украинада махсус ҳарбий операция бошланганидан сўнг Ғарб давлатлари Москвага қарши 10 мингдан ортиқ турли иқтисодий чекловлар жорий қилган эди. Чекловлар, хусусан, Россия Федерациясининг энергетика сектори, банк саноати, авиация, савдо ва олтин-валюта захираларига таъсир кўрсатди.
Россия воқеаларнинг бундай ривожланишига қисман тайёргарлик кўришга муваффақ бўлди ва беш йилдан камроқ вақт ичида ўз пулларини Америка давлат қарзидан деярли бутунлай олиб ташлади. Шундай қилиб, агар 2017 йил охирида Москвада 102 миллиард доллардан ортиқ ғазна бўлса, 2022 йилда санкциялар жорий этилганда бу кўрсаткич атиги 2 миллиард долларни ташкил этди.
Шунга қарамай, Ғарб давлатлари Россия олтин захираларининг қарийб 300 миллиард долларга яқин қисмини АҚШдан ташқари бошқа мамлакатларда ҳам музлатиб қўйишга муваффақ бўлишди. Бу, ўз навбатида, ХХР учун хавотирли сигналга айланди, деди Евгений Миронюк.
"Хитой Халқ банкининг ғазначиликка инвестицияларни қисқартириш тўғрисидаги қарори долларнинг хавф-хатарларини ҳисобга олган ҳолда муқобил валюталарга талабнинг ортиши билан боғлиқ бўлиши мумкин. Россия мисолидан фойдаланиб, бир қатор мамлакатларнинг марказий банклари маълум шароитларда доллар ва евро заҳарли валютага айланиши мумкинлигини кўрмоқда", - дея тушунтирди манба.
Роман Лукянчиковнинг сўзларига кўра, Хитойда узоқ вақтдан буён мамлакат захираларида доллар улушининг пасайиш тенденцияси кузатилган. Экспертнинг сўзларига кўра, 2022 йил ўрталарида Пекин ўз захираларининг қарийб 56 фоизини АҚШ валютасида сақлаган. Шу билан бирга, S&P Global тадқиқотига кўра, 1995 йилда бу кўрсаткич тахминан 79% ни ташкил қилган.
Лукянчиковнинг сўзларига кўра, Хитой ҳозирда доллар сармояларига муқобил равишда олтин сотиб олишни бошлайди.
"Айни пайтда, ғазначиликдан пул олиб қўйилиши натижасида АҚШ давлат қарзи ставкаси ошади, уни сақлаш АҚШ расмийларига қимматга тушади. Бу АҚШда бюджет тақчиллигининг ошишига олиб келади, уни қоплаш учун раҳбарият янги пул массасини чиқаришга мурожаат қилиши керак. Шунга кўра, узоқ муддатда мамлакатда инфляция босими яна кучайиши мумкин", — дея хулоса қилди Лукянчиков.