AQSh Kongressidagi demokratlar bigtex kompaniyalarining 16 oylik monopoliyaga qarshi tekshiruv hisobotini e’lon qildi. Asosiy masala Facebook, Amazon, Apple va Google kompaniyalari o‘zlarining monopol mavqelaridan suiiste’mol qilayotgani va ularni jiddiy ravishda cheklash zarurligi.
Nimalar topildi
Facebook onlayn reklama va ijtimoiy tarmoqlarda monopoldir. 2012 yilda Mark Sukerberg kompaniyasi tomonidan Instagram sotib olinishi, ayniqsa shikoyatlarga sabab bo‘lmoqda. Kongressmenlar, bu xavfli raqibni yo‘q qilishning va istiqbolli startapni saqlab qolishning bir usuli emasligini aytishdi.
Amazon onlayn chakana savdoda monopoliyaga ega, aksariyat uchinchi tomon sotuvchilari va ko‘plab sotuvlarda hukmronlik qilmoqda. Hisobotda Jeff Bezos kompaniyasining Amerika bozoridagi ulushi aksariyat tadqiqotlardagi kabi 40 foiz emas, balki 50 foizni tashkil etishi aytilgan. Demokratlarning fikricha, yopiq eshiklar ortida Amazon o‘z saytidagi uchinchi tomon sotuvchilariga sherik emas, balki "ichki raqobatchilar" sifatida qaraydi.
Demokratik partiya vakillari Apple'ni iOS mobil ilovalar bozorida monopol deb topdilar. Hisobotda aytilishicha, kompaniya to‘siqlar yaratish va raqiblarni kamsitish uchun operatsion tizim va Apple Store ustidan nazoratni qo‘llamoqda.
Kongressmenlar Google kompaniyasini qidiruv tizimlari va unga qo‘shib qo‘yiladigan reklama bozoridagi monopol deb atashdi. Hisobot mualliflarining fikriga ko‘ra, kompaniya "o‘zaro bog‘liq monopoliyalar ekotizimi" vazifasini bajaradi. Xizmatlarni katta miqdordagi foydalanuvchi ma’lumotlari bilan bog‘lash orqali Google faqat o‘z ustunligini kuchaytiradi.
Nima taklif qilinyapti
Tekshiruv natijasida kongressmenlar "tarkibiy bo‘linishni joriy etishni va dominant platformalarni biznesning tegishli sohalariga kirishini taqiqlashni" taklif qildilar. Boshqacha qilib aytganda, ular texnologiya gigantlarini qismlarga ajratishni xohlashyapti. Masalan, Google YouTube'dan, Facebook esa va Instagram va WhatsApp'dan chiqishga majbur bo‘lishi mumkin.
Monopoliyaga qarshi idoralar dominant platformalar bilan bog‘liq bo‘lgan har qanday birlashishni darhol raqobatga qarshi deb hisoblashlari tavsiya etmoqda. Shunday qilib, ular endi bitimning erkin raqobat uchun xavfli ekanligini isbotlashlari shart bo‘lmaydi - dalil yuki bitim ishtirokchilariga tushadi.
Texnogigantlar o‘z xizmatlarini afzal ko‘rish o‘rniga ularni raqobatchilar bilan moslashtirishi va "teng mahsulotlar uchun teng sharoitlarni" taklif qilishi mumkin.
Demokratlarning takliflari ayrim respublikachilarga yoqmadi. Kongress a’zosi Jim Zenzenbrenner, texnologiya gigantlarini qismlarga ajratish g‘oyasini va birlashishga dastlabki taqiqni ma’qullamaganligini aytdi, garchi u ma’ruza mualliflari bilan boshqa ko‘plab usullarda rozi bo‘lsa-da. Respublikachi Jim Jordan, o‘z navbatida, tergovni va topilganlarning aksariyatini qo‘llab-quvvatlashini aytdi.
Tergov doirasida 2020 yil yozida Kongressda Amazon, Google, Facebook va Apple egalari va rahbarlarining ko‘p soatlik tinglovlar bo‘lib o‘tgan edi. O‘shanda Sundar Pichay, Mark Sukerberg, Jeff Bezos va Tim Kuk kongressmenlarning savollariga shaxsan javob berishgan.