Sakkizta davlat Oyni rivojlantirish bo‘yicha xalqaro bitim tuzdi, bitim boshqa narsalar qatori uni qazib olishni tartibga soladi. Imzolash marosimi Xalqaro astronavtlar kongressida onlayn tarzda bo‘lib o‘tdi, deb xabar beradi NASA. Meduza nashri xabariga ko‘ra, Rossiya, Xitoy va so‘nggi paytlarda Oy dasturida oldinga siljishlarga urinayotgan Hindiston hujjatni imzolagan davlatlar qatoriga kirmagan.
Kelishuv Amerikaning Oydagi dasturi Artemis sharafiga “Artemida bitimi” nomini olgan. Uning loyihasi AQSh tomonidan taklif etildi. Bitim Qo‘shma Shtatlardan tashqari, Avstraliya, BAA, Buyuk Britaniya, Kanada, Lyuksemburg, Italiya va Yaponiya tomonidan imzolangan.
Qo‘shma Shtatlar bu kelishuvlar 1967 yilda AQSh, Buyuk Britaniya va SSSR tashabbusi bilan imzolangan Kosmos bo‘yicha shartnoma qoidalariga asoslanganligini ta’kidlamoqda. Ushbu hujjat, xususan, har qanday kosmik jism yoki uning qismi ustidan suverenitet o‘rnatishni taqiqlaydi. NASAning ta’kidlashicha, ushbu shartnoma shartlari shunchalik noaniqki, u amalda foydalanishni cheklab qo‘yishini ta’kidlamoqda - shu maqsadda yangi shartnoma tuzilgan.
Yangi kelishuv, xususan, Oyda foydali qazilmalarni qazib olishni tartibga soladi - NASA rejasiga ko‘ra, mamlakatlar, Oyning ayrim qismlari ustidan suverenitet e’lon qilish huquqiga ega bo‘lmasalar ham, uning resurslarini qazib olishlari mumkin. Hujjat boshqa mamlakatlar bilan to‘qnashuvlarning oldini olish uchun ularning atrofida tog‘-kon bazalarini va "xavfsizlik zonalarini" yaratishga imkon beradi.
“Bizningcha, bu dunyo okeaniga o‘xshaydi - siz okean boyliklarini qazib olishingiz mumkin. Ammo bu sizning okeanga egalik qilishingizni anglatmaydi. Sizga Oyda resurslarni qazib olishga ruxsat berilishi kerak: siz o‘zingizning resurslaringizga egasiz, lekin siz Oyga egalik qilmaysiz", - dedi NASA rahbari Jeyms Braydenstayn shartnomaning ushbu qismiga izoh berib.
Braydenstayn kelajakda Rossiya ushbu shartnomaga qo‘shilishi yoki hech bo‘lmaganda unda belgilangan tamoyillarga amal qilishiga umid bildirdi. Roskosmos rahbari Dmitriy Rogozin avvalroq ushbu shartnomani tanqid qilgan edi. U konchilik bandini Oyni "xususiylashtirish" deb atadi, uni AQShning Iroqqa bostirib kirishi bilan taqqosladi va Rossiya bunga yo‘l qo‘ymasligiga va’da berdi. Rogozin, shuningdek, Rossiya "Oy poygasida qatnashmoqchi emasligini" aytdi.
The Verge nashrining ta’kidlashicha, yangi hujjat faqat imzolagan davlatlar amal qilishi kerak bo‘lgan tamoyillar to‘plamidir: unda uning qoidalarini buzganlik uchun hech qanday sanksiyalar ko‘zda tutilmagan.
Shartnoma 2021 yil oxirida boshlanishi rejalashtirilgan AQShning Artemis oy dasturini tayyorlash fonida tuzilgan. Ushbu dastur doirasida NASA 2024 yilga qadar kosmonavtlarni Oyga qo‘nishini kutmoqda.
Mavzuga doir: AQSh ikkinchi marta Oyga astronavtlar yubormoqchi