BMT ekspertlari tomonidan olib borilgan tadqiqot so‘nggi o‘n yil ichida MDH davlatlari va Gruziya poligonlarida import qilinadigan elektronika hajmi deyarli o‘zgarmaganiga qaramay, elektron chiqindilar miqdori deyarli bir yarim baravar ko‘payganini ko‘rsatdi. Bu haqda «TASS» agentligiga tayanib, «Gazeta.uz» xabar berdi.
«Elektron chiqindilarni yo‘q qilish MDH mamlakatlari iqtisodiyotiga ko‘p foyda keltirishi mumkin. Masalan, 2019 yilning o‘zida 10 tonnadan ortiq oltin, yarim tonna noyob tuproq metallari, bir million tonna temir, 85 ming tonna mis va 700 tonna kobalt chiqindixonaga utilizatsiya qilindi. Bu materiallarning barchasining narxi 2,6 milliard dollardan oshadi», — deydi tadqiqot mualliflaridan biri, BMT universitetining yetakchi tadqiqotchisi Kis Balde. Tadqiqotga ko‘ra, bu chiqindilarning atigi 3,2 foizi qayta ishlanadi.
Elektron chiqindilarga eskirib, keyin chiqindixonaga tushgan elektron qurilmalarning tarkibiy qismlari kiradi. Qoidaga ko‘ra, bunday chiqindilarda oltin, litiy, kobalt va boshqa elementlarning nisbatan katta miqdori saqlanib qoladi, ularning zaxiralari Yerda cheklangan.
Yangi tadqiqotda Balde va uning hamkasblari MDHning 11 davlati va Gruziyadagi elektron chiqindilar miqdori deyarli 1,5 baravar oshganini ko‘rsatgan.
Rossiyadan tashqari ularning aksariyati Ukraina, Qozog‘iston va O‘zbekistonda. Bu chiqindilarning atigi 3,2 foizi, ya’ni 79 ming tonnaga yaqini qayta ishlangan.
Elektron chiqindilarni qayta ishlash korxonalari bor-yo‘g‘i to‘rtta davlatda — Belarus, Qozog‘iston, Rossiya va Ukrainada mavjud. Ularning aksariyati Belarusda bo‘lib, u yerda to‘plangan elektron chiqindilarning taxminan 33 foizi qayta ishlanadi. Boshqa barcha mamlakatlarda bu ko‘rsatkich 5−10 foizdan oshmaydi yoki butunlay nolga teng.
«Bunday chiqindilarni qayta ishlash bilan bog‘liq vaziyat barcha MDH mamlakatlarida bunday biznes uchun huquqiy asos ishlab chiqilmagani sababli murakkablashadi. Xususan, Armaniston, Ozarbayjon, Qirg‘iziston, Tojikiston va Turkmanistonda bunday normalar yo‘q», — deyiladi xabarda.
Balde va uning hamkasblari Gruziya va MDH davlatlari rasmiylarini bunday bo‘shliqlarni bartaraf etishga va elektron chiqindilarning to‘planishi hamda ularni qayta ishlashni kuzatishni osonlashtiradigan shart-sharoitlarni yaratishga chaqirmoqda. Bu orqali bir vaqtning o‘zida bunday chiqindilardan barcha qimmatbaho materiallarni ajratib olish, tabiatni elektronika ishlab chiqarishda qo‘llaniladigan simob, kadmiy va boshqa zaharli moddalar to‘planishidan himoya qilish mumkin bo‘ladi, deya xulosa qildi olimlar.