Zdravstvuyte, salam aleykum!

1997 yil fevral oyida O‘zbekistondagi "Hurriyat" degan nezavisimaya gazetada "O‘zrus tilini razvivat qilaylik" degan nauchnaya statyam opublikovat qilingandi.

Togda bu statyam pravitelstvoning visshiy eshelonlarida "na ura" kutib olingandi. Potomu chto, u yerlarda ishlaydigan rukovoditellar, zamlari i sotrudniklarning osnovnoy qismi maktabdayam, universitetlardayam tolko russkiy klasslar i fakultetlarda obucheniye qilishgan.

Neperspektivniy tilni izuchat qilish uchun bekorga vaqtni teryat qilib o‘tirmasdan, to‘g‘ri qilishgan.

No, ayrim nedalnovidniylar statyamning sutiga tushunishmagan. O‘shanda men "pojivem uvidem" deb qo‘yaqolganman. Men prav ekanligimni, vot, zamon ko‘rsatyapti.

Povsednevniy til

O‘zrus tili povsednevniy hayotga polnostyu kirib ketgan.

Bir yil oldin O‘zbekistonga borganimda men o‘zim lichno bunga ubeditsya qildim.

Pochti 23 yil oldin statyamda qilgan predskazaniyalarim hayotda o‘z tasdig‘ini polnostyu topibdi!

Men inostranets bo‘lganim uchun, o‘zgarishlar srazu ko‘zimga tashlandi.

Nauchnoye predskazaniyemni hayotda ko‘rib, rosa volnovatsya qildim.

Odamlar o‘zrus tilini juda yaxshi usvoit qilishgan.

Daje, yoshi oltmishdan oshgan prestareliy babulya i dedulyalarimiz ham bemalol gapirishyapti.

Naprimer, uzoq qishloqdagi bozorga kirsam, bir pensioner onaxon sotayotgan tovari yarlikiga "chesnok" deb yozib qo‘yibdi.

Interesovatsya qilib, unga "chesnokni o‘zbekchasi nima bo‘ladi?" deb so‘rasam, "chesnok-da, yana nima bo‘laridi?" dedi.

"Mani chesnogim visshiy sort" deb dobavat qilib qo‘ydi.

Znachit, "sarimsoq" o‘tmishdagi perejitok bo‘lib ketibdi.

Bir kuni Toshkent sentridagi shikarniy ko‘chada zabluditsya qilib qoldim.

Bir yigitdan "Drujba Narodov"ga qanday borsam bo‘ladi?" deb so‘radim.

U esa "Bratan, Alayskiyning yonidan o‘tib, pryamo ketasiz, zapravka keladi, keyin mostdan o‘tib, chapga povorot qilasiz" dedi.

Bolnitsada

Ukazatelniy barmog‘imni porezat qilib olgandim, poliklinikaga bordim.

Medsestra obrabotka qilib, perevyazka qilib qo‘ydi.

Bolnitsalarda doktorlar ham, patsiyentlar ham allaqachon o‘zrus tiliga polnostyu o‘tib bo‘lishibdi.

Nauchniy ishim uchun ozgina obsledovaniye qildim.

Doktor patsiyentidan "nima bespokoit qilyapti?" deb so‘rasa, bolnoy "beremenniyman, davleniyem bilan saxarim oshib ketdi, pochkam bespokoit qilyapti, mocha bilan qon analizi topshirishim kerak, lecheniye naznachit qilib bering" deyapti.

Aeroportda

Aeroportda pasport kontrolda uzoq kutmasdan, granitsadan o‘tsa bo‘ladi.

Tamojnyadan keyin zelyoniy koridor ochib qo‘yishibdi.

Indiyaga viza otmen bo‘pti, endi posolstvoga bormasdan, pryamoy samolyotga bilet olsa bo‘ladi.

Indiyada organ peresadka qildirib kelayotganlar ham bor.

Nagrudnoy kameralarga o‘tilgandan keyin gaishniklarga ish qolmabdi. Oldin yo‘lda to‘xtatib, "narusheniye qildingiz, shtraf to‘laysiz, pravangizni lishat qilamiz" deb, ugrojat qilishardi.

Rukovodyaщiy doljnostlarda ishlaydiganlar o‘rischa matlardan juda yaxshi foydalanishyapti.

Internetda ko‘rdik, o‘zruscha so‘kish so‘zlarini naseleniyega yetkazib berib, o‘zruschani prodvigat qilishga katta vklad qo‘shishyapti.

Xolto‘ra yo Xaltura?

Russkoyazichniy maktab i vuzlarda, v osnovnom, o‘zbek bolalar o‘qishyapti.

Bu, v nedalyokom buduщyem, o‘zrus tilida gapiradiganlar ko‘payishini garantiyalaydi.

Ili, diplom olgandan keyin, ular yuz protsent ruscha gapirib, spokoyno deloproizvodstvoniyam olib borishaveradi.

Aytgancha, o‘zbekcha ot va familiyalar ruscha proiznosheniyeda yozilishiga hech kim protiv emas-ku?!

Masalan, pasportlarda Xolto‘ra - Xaltura deb, Jo‘rayev - Djurayev, Qulmat - Kulmat deb yozilgan. Odamlar podsoznatelno shunga sklonnost ko‘rsatishmoqda.

O‘zbeklar zagranitsaga borganida anglislar o‘zbekcha otlarni o‘qishga qiynalib, muchitsya qilishadi.

Shu uchun pasportlarning anglischa stranitsasida ruslarning pravopisaniyesidan olingan pravilo ishlatilyapti.

"X" harfining myagkiysiyam, tvyordiysiyam "kx" shaklida yozib berilyapti.

No, anglislarning mozglari yaxshi ishlamaydimi deyman, baribir Hasanni - Kasan, Qahhorni - Kakkar, Shohistani - Shakista deb proiznosit qilishyapti.

Bu problemani OONga predstavit qilish kerak.

Bir sekret aytsam...

Ismi, otchestvosi va familiyasini ona tilida to‘g‘ri yozolmagan natsiya assimilyasiya bo‘lishi veroyatnosti katta.

Chunki natsionalnoye chuvstvo dostoinstvosi qolmasligi mumkin.

A "mustaqillik" ili "musaffo osmon" degan gaplar tolko dlya galochki.

Men bunga o‘zim ubeditsya qilish uchun eksperiment qildim.

21 oktyabrda gosyazik haqidagi zakon qabul qilinganiga o‘ttiz yil bo‘ladi.

Shu sababli, avgust oyida "Feysbuk"da prezidentga obraщyeniye qilib, oktyabr oyini otdelno prazdnovat qilish haqida predlojeniye berdim.

Vnimaniye obraщat qilishmadi.

Originalniy primer

1977 yilda "Proshu slova" degan kino snimat qilingan.

Kinodagi osnovnoy geroy xotin ispolkom raisi bo‘ladi.

Eri esa - "Spartak" bivshiy igrogi.

Xotini shaharni razvivat qilish uchun bir proyekt tuzib, eridan mneniyesini so‘raydi.

Eri "proyektingning perspektivasi yo‘q" deb, izdevatsya qiladi.

Shunda xotini juda chiroyli otvechat qilib: "Misha, sen bir umr "Spartak"da o‘ynading, ammo Spartak bo‘lolmading" deydi.

Bu primerni nimaga keltirdim?

Priznavat qilish kerak, o‘zbek tili o‘ttiz yildan beri davlat tili bo‘lsa ham, na samom dele pozitsiyasini rus tiliga berib qo‘ygan.

Hozir o‘zbek tili reanimatsiyada lecheniye olayapti, desa bo‘ladi.

Komadan chiqadimi, chiqmaydimi - Bog znayet.

Qodiriy o‘zruschada

Vnimatelno eshitinglar: agar o‘zrus tili ham davlat tili bo‘lsa, hech bo‘lmasa o‘zbek tili elementlari yana uzoq yillar soxranit qilingan bo‘lur edi.

"Perexodnoy most" vazifasini bajaradigan o‘zrus tilini razvivat qilish - aktulniy vopros.

V kachestve eksperimenta, pulni goszyaikka sarflamay, o‘zrus tilida kitoblar izdavat qilishga o‘tish kerak.

Naprimer, Abdulla Qodiriyni bilasizlar, velikiy uzbekskiy pisatel bo‘lgan.

Men uning "O‘tkan kunlar" romanini o‘zrus tiliga perevod qilishni boshladim.

Vot, romandan hamma biladigan to‘ydan keyingi ssena.

Kumush: "Siz o‘sha chuvakmisiz?" Otash: "Ha, man tot samiyman".

Ikkalasiyam neojidanno bir-biriga izumlenno termulib qolishdi.

"Ojidat qilinmagan baxt" dedi Kumush.

Po moyemu, O‘zrus tili i dalshe razvivatsya qilaveradi.