Yaponiyaning hukmron Liberal-demokratik partiyasining 71 yoshli siyosiy faxriysi Yosixide Suga mamlakatning yangi rahbari etib saylandi.

LDP parlament ko‘pchiligiga ega bo‘lganligi sababli, Suganing bosh vazir etib saylanishi deyarli kafolatlangan edi. Uning parlamentdagi nomzodini tasdiqlash chorshanba kuni bo‘lib o‘tadi.

Suga hukumatni 2021 yil sentyabr oyida bo‘lib o‘tadigan navbatdagi umumiy saylovgacha boshqaradi.

Sobiq hukumat rahbari Sindzo Abe 28 avgust kuni sog‘lig‘i sababli iste’foga chiqdi. U Sugadan olti yosh kichik.

Yosixide Suga tashqi siyosatda unchalik tajribaga ega emas, ammo Yaponiyada uni benuqson va samarali xizmatchi deb bilishadi. 

Suga ilgari Vazirlar Mahkamasi kotibi bo‘lib ishlagan. U eng yaqin sherik bo‘lgan va yapon OAVga ko‘ra, Abening tanlagan kishisi. Partiya saylovlari arafasida u eng katta ehtimol bilan g‘olib deb topildi. Uning boshqaruvida siyosatda hech qanday o‘zgarish kutilmaydi.

Deputatlar va mintaqaviy LDP faollari ishtirok etgan ovoz berishda Suga 534 ovozdan 377 tasiga ega bo‘ldi.

Yangi bosh vazirdan nimani kutish mumkin?

LDPning yangi rahbari qulupnay yetishtiradigan dehqoni oilasida tug‘ilgan. Shu bilan birga, Suganing o‘zi katta hayoti davomida siyosat bilan shug‘ullangan.

"Sindzo Abe va partiyaning boshqa rahbarlari Sugani qo‘llab-quvvatlashdi, chunki u uzluksizlikni eng yaxshi shaxs sifatida namoyon etadi va ularning fikriga ko‘ra Abening boshqaruvini Abesiz davom ettirishga qodir", - deydi Bi-bi-siga Tokio universiteti siyosiy fanlar professori Koichi Nakano.

Suga ayniqsa baquvvat va ishtiyoqli siyosatchi deb hisoblanmaydi, ammo u yer yuzida samarali xizmatchi sifatida tanilgan.

Uning omma oldida eng esda qolarli ko‘rinishi 2019 yil 1 mayda imperator Akixitodan uning o‘g‘li Naruxitodan taxtning o‘tishi bilan bog‘liq. O‘shanda Suge o‘z lavozimi tufayli 248-hukmronlik - "uyg‘unlik" yoki "gullab-yashnayotgan dunyo" deb tarjima qilinishi mumkin bo‘lgan "Raiva davri" ni ochiq deb e’lon qilishi kerak edi. Shundan so‘ng, unga "uyg‘unlik amakisi" laqabi yopishib qoldi.

Biroq kuzatuvchilar, Suga kelgusi yilda davomiylikni ta’minlaganidan so‘ng, partiyani yangi saylovlarga olib borishiga amin emaslar. Ehtimol, o‘sha vaqtga qadar LDP yangi saylovchilarni jalb qilishga qodir bo‘lgan yorqin shaxsni yetishtirishi mumkin.

Yuqori lavozimga yana kimlar da’vo qildi?

Suganing ikkita yosh raqibi bor edi, ikkalasi ham 63 yoshda.

Fumio Kishida Sindzo Abe davrida tashqi ishlar vaziri bo‘lib ishlagan va so‘nggi uch yil davomida LDPning asosiy tadqiqot markazi - Siyosiy tadqiqotlar kengashini boshqargan. Uning asosiy yutug‘i diplomatik tajriba edi, ammo mavjud ma’lumotlarga ko‘ra, Abe uni qo‘llab-quvvatlamagan.

LDP bosh kotibi va sobiq mudofaa vaziri Sigeru Isiba iste’foga chiqayotgan bosh vazirdan eng uzoq nomzod edi.

Bu safar, mahalliy tahlilchilarning fikriga ko‘ra, ularning imkoniyatlari kam edi, ammo saylovlarda ishtirok etish ularning 2021 yilda LDP ichida yuzaga keladigan kurashdagi imkoniyatlarini oshiradi.

Sindzo Abe nega ketib qoldi?

Sobiq bosh vazir uning kasalligi qaror qabul qilishga xalaqit bermasligi kerakligini aytdi va muddatini yakunlay olmagani uchun Yaponiya fuqarolaridan uzr so‘radi.

65 yoshli davlat arbobi uzoq vaqt davomida yarali kolit (ichak yallig‘lanishi) bilan og‘rigan. Abening so‘zlariga ko‘ra, kasallik so‘nggi paytlarda kuchaygan.

2012 yildan beri hukumatni boshqarib kelayotgan Abe, zamonaviy Yaponiya tarixidagi bosh vazirlik muddati bo‘yicha rekordni yangilaganidan to‘rt kun o‘tgach, iste’foga chiqdi.

Bundan tashqari, u 2006-2007 yillarda hukumatni boshqargan va keyinchalik u kasallikning kuchayishi sababli to‘satdan lavozimni tark etgan edi.

Yaponiya siyosatida qanday o‘zgarish bo‘ladi?

Hokimiyat almashuvi qiyin paytda sodir bo‘lmoqda. Yaponiya mamlakatning zamonaviy tarixidagi eng yomon iqtisodiy tanazzulga olib kelgan koronavirus pandemiyasiga qarshi kurashni davom ettirmoqda.

Yaponiya bir necha yil davomida tanazzulga uchragan yoki juda sekin o‘sishni ko‘rsatgan. Ishdan ketayotgan bosh vazir nomi va "Abenomika" laqabi bilan bog‘liq bo‘lgan iqtisodiyotni qayta boshlashning uzoq muddatli rejasi endigina amalga oshirila boshlandi va COVID-19 tufayli reja natija berishga ulgurmadi.

Hali ham hal qilinmagan yana bir masala - urushdan keyingi pasifist konstitutsiyani isloh qilish. Sindzo Abe hali ham "o‘zini o‘zi himoya qilish kuchlari" deb nomlanadigan Yaponiya armiyasining mavjudligini rasmiy ravishda qonuniylashtirishni va undan mamlakat tashqarisida, shu jumladan xalqaro mandat ostida tinchlikparvarlik operatsiyalarida har qanday foydalanish taqiqini bekor qilishni rejalashtirgan.

Professor Nakanoning so‘zlariga ko‘ra, Suga strategik fikrlashdan mahrum.

"Uning yagona shiori - "o‘z-o‘ziga yordam berish, bir-birimizga yordam berish, jamiyatga yordam berish", neoliberal o‘z-o‘ziga yordam berish va har kimning o‘zi uchun javobgarligini ta’kidlash, pandemiya esa butun aholini iqtisodiy jihatdan zaiflashtiradi", - deydi u.