Sharqning buyuk mutafakkiri Abay Kunanbayevning bu yil nishonlanayotgan 175 yilligi munosabati bilan qozog‘istonlik sobiq diplomat Murod Auyezov bilan o‘tkazilgan suhbatni e’tiboringizga havola qilmoqchimiz. Unda suhbatdosh qozoq mutafakkiri Abay Kunenbayev haqida, Xitoy va Markaziy Osiyo davlatlari bilan aloqalar haqida fikr yuritgan. Suhbat "Mustaqil Qozog‘iston" gazetasida chop etilgan.
- Murod aka, bu yil - Abay yili. Abay bilan tanishishga qiziqish yil sayin ortib bormoqda. Jamiyat evolyusiyasida Abay qozoq tarixiga ko‘chmanchi sivilizasiyasining so‘nggi vakili sifatida kirdi. Abay zamonidan keyin qozoq xalqi ko‘chmanchi sivilizasiyasi bilan xayrlashib, yangi ijtimoiy shakllanish eshigini ochdi ...
- Madaniy jarayonlarning o‘z qonunlari bor. Men "Madaniy meros" dasturining ichki mantig‘ini bir qolipga solishni o‘z zimmamga olganimni ta’kidlamoqchiman. XX asrning eng katta fojiasi – bu qattiq ocharchilik bo‘lgan. Bu ko‘chmanlar sivilizatsiyasining qulashi edi. Ko‘chmanlar sivilizatsiyasi ikki yarim ming yil avval temir davrida boshlangan. Temirdan yasalgan ot jixozlari: jilovlar, mix va egarlar paydo bo‘lgandan boshlab, ko‘chmanchilar YevroOsiyo hududiga kirib kelishdi. Bu - ilmiy va texnologik inqilobni anglatadi. Tarixiy sahnada ko‘chmanchilar paydo bo‘lganida, odamlar bilan odamlar o‘rtasida, yer bilan yer o‘rtasidagi aloqa keskinlashdi va katta kuchga aylandi. O‘zaro aloqaga ega bo‘lmagan Xitoy bilan Hindistonning munosabatlari Buyuk Ipak yo‘li orqali amalga oshdi. Albatta, ko‘chish va bosqinchiliklar bo‘lgan, ammo ularning barchasi madaniyatning rivojlanishiga hissa qo‘shgan.
- O‘sha paytda jahon dinlari tarix sahnasida paydo bo‘ldi.
- Xitoyda Konfutsiy bilan Lao-si tug‘ildi, Hindistonda buddizm tarqaldi va Zaratustra ham o‘sha paytda dunyoga keldi. Yunoniston jamiyatida ham ba’zi o‘zgarishlar yuz berdi, afsona tarix va falsafaga almashtirildi. Agar Injilda yozilgan voqealarga nazar tashlasak, Yevropa va uning atrofidagi joylarda katta harakatlar bo‘lgan. Oxir oqibat, bir vaqtlar koinotning yarmini boshqargan ko‘chmanchi sivilizatsiya tubsizlikka uchragan.
Abayning olami - abadiy va sirli olamdir. Kechagi motam davridagi shoirlar ko‘chmanchi sivilizatsiya yaqinlashayotganini taxmin qilishdi. Ularning qo‘shiqlari ko‘chmanchi sivilizatsiyani noma’lum kelajakka olib chiqishni, o‘z hayotlarida o‘rgangan va qabul qilgan urf-odatlar bilan xayrlashishni istashlarini, odamlarni xavfli vaziyatdan ehtiyot bo‘lishga chaqirishlarini ko‘rsatmoqda.
Abayning yangiligi shundaki, u ko‘chmanchi sivilizatsiya o‘zining hayoti davomida cho‘qqiga yetganini anglagan. U kelajak kuchli emas, kuchlilarning qo‘lida ekanligini his qildi va o‘z xalqini bunga tayyor bo‘lishga chaqirdi. Yuragida yaqinlashib kelayotgan xavfni sezdi va "Ehtiyot bo‘l, xalqim" degan ogohlantirish har bir ovozda yangradi.
Muxtor Auezovning donoligi shundaki, u ko‘chmanchi sivilizatsiyasining qozoq cho‘lidagi so‘nggi davrini Abay obrazi orqali tarixdan o‘chmaydigan qilib yozgan.
Buyuk Abaydan boshlangan qozoq orzusi, Alash xalqining hozirgi va ehtimol kelajak avlodlar uchun qoldirgan merosini ko‘z qorachig‘idek himoya qildi. Bizga yetkazdi.
Men o‘z misolimda qozoqni qutqara oladigan yagona buyuk kuch qozoq naslidan - uning qalbidan kelib chiqishini bilaman. Toy-toy bosgan ilk qadamimdan boshlab onamning: “Tili boshqaning dini boshqa. Dini boshqaning qalbi boshqa. Qalbi begona xalqdan tayoq yeb kelding” degan she’r misralarini eshitib katta bo‘ldim. Hatto bolaligimda ham ushbu she’r qatorlaridagi eng muhim fikrni butun qalbim bilan his qildim. Bu yurakning kuchi. Tilimiz bilan qalbimiz mos kelmay arosatda qoldik. Menga yo‘l ko‘rsatuvchi ham shu - Qalbim. Qalbimiz yaxshi bo‘lsa, tabiatimiz yaxshi. Bizning qalb va dinimiz ko‘chmanlar silvilizatsiyasi bilan bog‘liq. Ko‘chman hayot sadolari 1960-1970 yillargacha yangradi. O‘sha yillarda Moskvada qozoq adabiyoti va "Yosh tulpor" san’atining o‘sishi shundan dalolat beradi. Bu davr qozoq jamiyatining oltin davri edi.
- Biz Abay va Muxtor Auezov olamini alohida-alohida ko‘rib chiqmaslik, uni parchalar orqali emas, balki murakkab, izchil, rasm sifatida ko‘rib chiqish kerakligini tan olamiz. Sizda, mendan keyin Muxtor Auezovning taqdiri nima bo‘ladi degan xavotir yo‘qmi? "Mening Auezovim" deb hayqirib yurgan Zeynolla Kabdolov bizni tark etganiga bir necha yil bo‘ldi...
- Jamiyat muvozanati yo‘qolib, uni halokat darajasini o‘lchaydigan hech kim yo‘q. Yozuvchi Gabir Musirepovning ta’kidlashicha, “ot tuyog‘ini toy bosadi" so‘zi san’at olamida qo‘llanilmaydi. "Muxtorning o‘rnini faqat uning ezgu merosi egallashi mumkin. Muxtor bizga o‘z joyini qoldirmadi», - degandi G.Musirepov. Bu shuni anglatadiki, agar jamiyat qozoq tiliga muhtoj bo‘lmasa, qozoq xalqi yer yuzidan yo‘q bo‘lib ketadi va qozoqlar yer yuzida yashar ekan, Auezov ham yashaydi.
Auezov haqida gap ketganda, abadiy qadriyatlar haqidagi masala ham ko‘tariladi. “Abay yo‘li” XX va XXI asrlarning eng buyuk qadriyatlaridan biridir.
XX asr boshlarida o‘pirilib, qulab borayotgan ko‘chmanlar sivilizatsiyasini abadiy saqlab qolish kerak edi. Bu vazifani Ilyos Janshugurov "Kulager" she’riyati va nasrda Muxtor Auezov amalga oshirdi. Muxtor Auezov XIX asrning 30-yillarida Abayga e’tiborini qaratdi. O‘sha yillarning eng katta sinovlaridan biri qattiq senzura edi. Xususan, "Abay yo‘li" romanida senzorlar 70 sahifadan iborat matnni olib tashladilar, unda Kunanboyning rafiqasi Uuljon uni Makkaga qanday yuborganligi tasvirlangan. Ushbu epizodlar Kunanbayning donoligi va insoniyligini namoyish etadi. Men yuqorida, qozoqlar ming o‘lib va ming tirilgan xalq ekanini e’tirof etdim. Har doim zamonni chuqur anglaydigan odamlar bo‘lgan.
- Hozir endi "Abay yo‘li" kabi doston yozishga davr imkon beradimi?
- Qozoq xalqi iste’dod sohiblaridan kam emas. Davrga davrning ko‘zi bilan qaraydigan qobiliyatlilar mavjud. XXI asrga shu asrning ko‘zi bilan qaraydigan insonlar tug‘ilib, shakllanmoqda. Men navbatdagi to‘lqinda molekulyar va atom darajasida vaqt nafasini sezadigan yoshlar borligini payqadim. Bu meni xursand qiladi. Biroq, asrning og‘irligini ko‘taradigan ijodiy ishni yaratish uchun tarixiy shart (imperativ) bo‘lishi kerak va o‘shandan kuch-quvvat olish kerak. Ajoyib doston yarata oladigan odam bizning oramizda yurishi mumkin. Faqat yolg‘iz davlat imperatori asr darajasida badiiy asar yaratilishini rag‘batlantirishi mumkin emas. Bu olmos kabi sof iste’dodni talab qiladi. Uni sun’iy boshqaruv, asrlar davomida davom etadigan takliflarni majburlash mumkin emas. Bizning vazifamiz - ishtiyoqini ko‘rsata oladigan yosh iste’dodlarni topish, ularni yo‘naltirib, yo‘l ochish. Ularga jamiyat o‘z iqtidoriga muhtojligini tushuntirish.
- Muxtor Auezov vafot etganiga 60 yil bo‘ldi. Otangiz haqidagi g‘aroyib haqiqatlar bugun ham aytilmoqda. Dinni o‘zlashtirish boshlangan davrda, M.Auezov rahbarligidagi milliy ziyolilar Xitoydagi qozoqlarni ko‘chirib kelish masalasini ko‘targanligi aytiladi. Huddi shu masalada uning "Qozog‘iston haqiqati" gazetasida chop qilingan maqolasini hyech kim eslamaydi.
- "To‘g‘ri aytding. Auezov olami hali to‘liq o‘rganilmagan. 1930-1954 yillar orasidagi uning hayoti to‘g‘risidagi ma’lumotlar hanuzgacha Moskva arxivlarida sir saqlanmoqda. 20 yoshida u Yaponiya haqida maqola yozgan. Otam umrining so‘nggi yillarida Yaponiya haqida ochiq gapirmaganligi men uchun sir edi. 1957 yili yozilgan kundalikni o‘qib chiqib, ko‘nglim tinchlandi. U 1957 yili Yaponiyada bo‘lib o‘tgan jahon anjumanida nutq so‘zlagan ekan. Bu yerda ifoda eta olmaydigan Qozog‘istondagi yadroviy sinovlar haqida o‘z fikrlarini bildirib, fuqarolik burchini ado etgan. 1959 yilda Lenin mukofoti berilganligi haqidagi xabar e’lon qilinganda, uning yaqinlari orasida "Endi qurolning og‘zini burish kerak" degan mish-mishlar ko‘p muammolarni hal qilibdi. Men 70-yillarda Moskvadan qaytib kelganimda, dinni rivojlanishi haqida eshitganman. Ammo aniq ma’lumot topa olmadim.
- Abay bilan Alashning fikrlari bir joydan chiqqan bo‘lishi kerak. Masalan, Alash ziyolilari qanday qilib Abayga aylandi? Abay ruhi va fikrlari Alash ruhida qanday o‘rin tutadi?
- Agar sizlar Muxtor va Ilyosga mana shu nuqtai nazardan qarasangizlar, u mutlaqo boshqa tarafdan oshkor bo‘ladi. Ilyosning Ohang sarig‘i bilan Kulageriga qarang. "Abay yo‘li" dovulini alohida tahlil qilish mumkin. Bo‘ron - ocharchilikning ramzi! Muxtor Auezov o‘zining oqilona kurashini hech qachon to‘xtatmagan kurashchidir. U Abayning izdoshi va shogirdi, u Alash xalqining izdoshidir! Masalan, otamning Yaponiyadagi nutqi Alash she’rlarining g‘oyasi edi.
- Biz uchun Yaponiya uzoq bo‘lsa ham - yaqin, yaqin bo‘lsa ham – uzoq xalq. Alash ziyolilari Yaponiyani qozoq davlatchiligiga namuna sifatida ko‘rdilar. U hali ham o‘sish va rivojlanish nuqtai nazaridan biz uchun o‘rnakdir.
- Ba’zan millat birligiga xalaqit qiladigan omillarni yo‘q qilish uchun siz yengib bo‘lmaydigan darajada ko‘ringan yo‘lni oqlab o‘tishga to‘g‘ri keladi. Bolaligimda men Alash ziyolilarining uzoq Yaponiyaga bo‘lgan sadoqatini ko‘rib, o‘sdim. Yaponiya ziyolilarining xalqimizga bo‘lgan qarashlari men uchun qiziq bo‘ldi. Albatta, siyosat va iqtisodiyotga qiziqish katta, ammo eng muhimi, yaponlar ushbu orollarga qachon kelganlarini bilishni xohlashadi. Ular qayerdan paydo bo‘lgan? Bu savol har bir yaponiyalikni qiziqtiradi, chunki arxeologik qazishmalar miloddan avvalgi VII asrga borib taqaladi, bundan oldin topilgan ashyolar yo‘q.
Men bu haqda yapon do‘stlarim bilan ko‘p marta gaplashdim. Yaponlarning o‘zlari ajdodlari Yaponiya orollariga zamonaviy Qozog‘iston hududidan, ehtimol Balxash va Oltoyning janubiy viloyatlaridan kelgan deb ishonishadi. Bunga ko‘p dalillar mavjud. Meni qiziqtirgan ikkinchi masala - XIX va XX asrlarda Yaponiyani ikkita inqirozdan olib chiqqan hodisa. XIX asrning oxirida, Osiyo xalqlarining aksariyati mustamlaka siyosatiga bo‘ysungan paytda, Yaponiya o‘z mustaqilligini saqlab qolgan.
Umuman olganda, Yaponiyaning rivojlanish sirini 4 so‘z bilan izohlash mumkin: U imperator, Yaponiya xalqi, Yaponiya orollari, millat birligi va birodarlik. Feodalizm - bu kapitalizm o‘rtasidagi qadamdir: milliy sifatning yuqori darajaga ko‘tarilishi - bu Yaponiyaning rivojlanish siri haqida umumiy tavsifdir.
XX asr boshlarida Yaponiya harbiy-dengiz askarlarining Susimidagi rus flotiga katta zarba bergani e’tiborga molik voqea bo‘lgan. Undan keyin yigirmanchi yillar keldi. Vaziyat tezda o‘zgardi. Rossiyada davlat to‘ntarishi bo‘ldi. Qozoq millati ko‘chmanlar sivilizatsiyasi bilan xayrlashib, tektonik o‘zgarishlarga duch keldi. “Alash Orda” partiyasiga birlashgan qozoq ziyoli vakillari zamonning tor, silliq yo‘nalishida o‘z yo‘llarini izlab, mustaqillik uchun bo‘lgan kurashni qurol bilan ham, xalqni savodli qilish orqali tinchlik yo‘li bilan ham olib borishga qaror qilishgan. Aynan o‘sha paytda Mirjaqip Do‘latov va Ahmet Baytursunov Yaponiyaga e’tiborni qaratganlar. Keyin otam 20 yoshida Yaponiyani tirbandlikdan olib chiqqan Meydzi islohotining sirlarini tahlil qildi va “Yaponiya” deb nomlangan tadqiqot yozdi.
- Hozirgi qozoq jamiyati bilan yaponiyaliklar o‘rtasida qanday o‘xshashliklarni kuzatdingiz?
- Albatta, zamonaviy Yaponiyada har xil e’tiqodlar mavjud, ammo har bir yaponga Shinto yo‘nalishi yaqin. Biz boshqa musulmon birodarlarimizga qaraganda yaponlarga yaqinroq bo‘lib tuyulamiz.
Osakodagi etnografiya muzeyida miloddan avvalgi VI-VII asrlarga oid katta qal’aning misoli mavjud. Tashqi tomondan, u bizning saklarning qal’asiga o‘xshaydi. Asal toshlari bizda ham, Yaponiyada ham mavjud. Bu shunchaki tasodif emas. Yaponlar ming yillar davomida materikdan orollarga ko‘chib kelishgan. Bu ming yilliklar Yaponiya xalqi manfaatlariga xizmat qildi. Buni Chingizxonning Batu tajribasidan ko‘rish mumkin, u Yaponiyani zabt etish maqsadiga erisha olmadi.
- Xitoyni juda yopiq xalq deyishadi. Horijliklarga hech qachon o‘zlarining ichki dunyosiga chuqur kirib borishlariga yo‘l bermaydi. Siz elchi bo‘lgansiz va xitoylik do‘stlaringiz yetarli. Siz tashqi dunyo bilan Xitoyni o‘rab turgan pardani ochishga erishdingizmi?
- Xitoyning ichki va tashqi siyosatida nimalar bo‘layotganini tushunish qiyin. Chet elliklar u yoqda tursin, uni mahalliy aholi ham yaxshi tushunishmaydi. Xitoy sirini chuqurlashtiradigan mexanizmlar hech qachon oshkor qilinmaydi. Ba’zida parchalanadigan qismlar seziladi. Ammo to‘liq emas. Qozog‘iston bilan munosabatlarga kelsak, bizning xalq Xitoy bilan Yevropa o‘rtasidagi to‘siqdir (bufer). Bu bizning peshonamizga yozilgan haqiqat. Shuning uchun biz o‘z vazifamizni yaxshi bajarishimiz kerak. Men amin bo‘lgan haqiqat shundaki, biz xavfli chegarada turibmiz.
Shuning uchun Xitoy bilan munosabatlarda ikki narsani unutmaslik kerak. Birinchisi - fundamentalizm, ikkinchisi - o‘zgaruvchan siyosat. Ular geosiyosiy sahnada juda yaxshi o‘ynashadi. Vaqt o‘tib, ular yo‘llarini o‘zgartirib, boshqa usullarga o‘tishi mumkin. Ikkinchisi, Xitoyning qariyb 1,5 milliard aholisi fundamentalizmning sababi sifatida yerga muhtoj. Bu hech qachon o‘zgarmaydigan holat.
Men bu imkoniyatdan foydalanib, qozoq jamiyatiga ushbu tarixiy dalillarni eslatmoqchiman. 751-yil rasmiy tariximizdan chetda qoldi. Xitoyliklar VIII asrda bizning mintaqamizdan chekinishga majbur bo‘lishganini aytmoqda. Biz bo‘lsak, 751-yilda ota-bobolarimizning Xitoy tomonidan tan olingan tarixiy g‘alabasi bo‘lmagandek gapirmayapmiz. 751-yil biz, qozoqni sharq siyosatidagi eng shonli sanasi bo‘lishi kerak edi. O‘sha paytda ota-bobolarimiz arablar va so‘g‘dlar bilan birgalikda Talas daryosining qirg‘oqlarida xitoyliklarga kuchli zarba berishgan. O‘sha tongda bizning turkiy tilli ajdodlarimiz Xitoyga kirib, u yerda joylashgan. Buni xitoyliklar yaxshi bilishadi, ammo biznikilar buni eslashni xohlamaydilar.
Bir necha yil avval, xitoyliklarning taklifiga javoban, biz Xitoyni yaxshiroq bilish maqsadida, qozoq tilida "Qo‘shni" jurnalini nashr etishga qaror qildik. Men bu bosqichda nima qilayotganimni aniq tushunganman.
- Sizning “Xitoyga yuborilgan birinchi nota yetuk tashqi siyosat belgisi” degan fikringiz xalq orasida tarqaldi.
- Bu uzoq vaqtdan beri davom etayotgan masala. Afsuski, bizning Tashqi ishlar vazirligi bunga ko‘p ham ahamiyat bermay kelgan. Umuman olganda, Xitoyning strategiyasini tushunish uchun maxsus folbin kerak emas. Dunyoning barcha yirik shaharlarida China Town hodisasi bo‘lishi Xitoy siyosatining bir qismidir. Bir vaqtlar biz buni ham dalillarga asoslanib aytganmiz.
Chet elda yashaydigan xitoylar, o‘sha mamlakat fuqaroligini olishganiga qaramay, o‘zlarining "buyuk vatanlariga" pul yuborishni vatan oldidagi burchlari deb biladilar. Ushbu omil Xitoyning 70-yillardan beri iqtisodiy o‘sishiga katta ta’sir ko‘rsatdi. Agar biz ildiz otishning ushbu usuliga mos ravishda javob bermasak, unda bizning tamom bo‘lganimiz shu bo‘ladi.
Men Qozog‘istonning Xitoydagi elchisi bo‘lganimda, chegaradagi daryolar masalasini rasmiy ravishda ko‘targan edik. Qozoq hukumatining birinchi rasmiy taklifi Ili va Irtish kabi chegaraviy daryolarni birgalikda foydalanish edi. Men bu hujjatni 1992-yilda topshirganman.
Xitoyga yuborilgan ilk nota biz uchun muhimdir. Aynan mana shunday qadamlardan tashqi siyosatimiz o‘sib, shakllanadi. So‘ngi paytlarda jamiyatimizning siyosiy ongi sezilarli evolyusion o‘smoqda. Yillar davomida yechimini topmagan mojarolarning hal qilish yo‘llarini izlayotgan jamiyatimiz yanada kuchayib bormoqda. Buni qo‘shnilarimiz bilishadi.
Hozirda davlat rahbari Qosim-Jo‘mart To‘qayev uchun butun xalqning qo‘llab-quvvatlashi muhimdir. Men buni, bugungi kun ehtiyoji va tashqaridan kelishi mumkin bo‘lgan havfni his qilayotganim uchun aytayapman. Xalqning ishonchi va qo‘llab-quvvatlashi Prezidentga Qozog‘istonni har qanday inqirozdan olib chiqishga imkon beradi.
Boshqalarga o‘sib borayotgan millat, tashqi siyosati rivojlanayotgan, o‘z kelajagi haqida qayg‘uradigan mamlakat ekanligimizni namoyish qilish vaqti keldi. Xitoyga nota yuborishda ishtirok etgan barcha odamlarga minnatdorchilik bildirmoqchiman. Bu biz uchun yangi an’anadir. Bu davom etsin. Bunday qarorlar orqali biz boshqalar bilan teng oynada rivojlangan mamlakatga aylanamiz. Ming yillik tarixga ega bo‘lgan Xitoy bilan aloqalarni o‘rnatish eng qiyin masalalardan biridir. Shu sabab, Xitoyni yaxshi biladigan mutaxassislar ushbu vaziyatning butun haqiqatini jamiyatga yetkazishlari kerak va menimcha, bu har birimizning burchimizdir.
Bizning sharoitimizda Markaziy Osiyo xalqlari bir-biri bilan yaqin aloqada bo‘lishi kerak. Agar biz bir-birimizdan ajralishni davom ettirsak, boshqa davlatlarning o‘ljasiga aylanamiz. Markaziy Osiyoda AQSh va Rossiya o‘rtasida siyosiy nizo avj oldi. Rossiya ham yengilmas. O‘rta Osiyo xalqlarining birligi uchun asos mavjud. Ajrashish sababini ko‘ra olmadim. Boylik va odamlar ham oz emas. Agar biz hamjixat Markaziy Osiyoga aylanmasak, yer yuzidan yo‘q bo‘lib ketishimiz mumkin.
Bir xalq uchun fath qilingan xalqlarning tilini o‘rganish, uning talablariga moslashish va shu bilan birga o‘z xalqining milliy o‘ziga xosligini saqlab qolish juda kam uchraydi. Qozoq ulardan biri. Bu bizning noyob taqdirimiz.
- Xalq orasida "Qullik fikrlashdan qutilish – qullikdan ozod bo‘lish siyosatini 1990-yillari qo‘lga olish kerak edi". Ko‘p hollarda, biz to‘g‘ri qaror qabul qilishda kechikdik» degan fikrlar aytiladi. Siz nima deysiz? Biz haqiqatan ham kechikdikmi?
- Ha, muammo bor. Ba’zan faol harakatlar yetishmaydi. “Qullik fikrlashdan qutilish – qullikdan ozod bo‘lish siyosatini 1990-yillari qo‘lga olish kerak edi” deya beparvoligimizni o‘tgan kundan meros deb baxona qilamiz. Vaqt esa o‘tmoqda. Agar biz davlat dasturlarimiz bilan rivojlangan davlatlar qatoriga qo‘shilsak, hamma narsa boshqacha bo‘lar edi. Totalitar tuzum bizni faqat o‘ylab topilgan shaklni eslashga majbur qildi. 1930 yillarning haqiqati hali ham noma’lum. Buni shunchaki aytish mumkin, boshqasini esa aytish mumkin emas deb qismlarga bo‘lindi. Agar fikrlashning mohiyati haqiqatning bir qismiga qo‘yilgan taqiqlarga mos keladigan bo‘lsa, bunday fikrlashning foydasi bo‘lmaydi. Shuning uchun, avvalo, xalqimizning muammolarini bir-biridan ajratmasdan, yaxlit, umumiy holda qarashni o‘rganishimiz kerak. Dekolonizatsiya tabiati ba’zilarning siyosiy qarorlariga bog‘liq emas. Bu ongdagi shubhalarni yengib, ongni rivojlantiradi, aql va ruhni mustahkamlaydi. Bizning xalqimiz ming marta o‘lib, ming marta tirilgan. Ba’zan tabiatning o‘zi, odamlarning taqdiriga tanqidiy munosabatda bo‘lganligi sababli, xalqning iste’dodli avlodlariga, xalqqa xizmat qilish imkoniyatini bermoqda. Bizning orqamizda iqtidorli yoshlar o‘sib kelmoqda. Ularning pokligi va halolligiga havas qilaman. Qozoqlarning kelajagi uchun, qozoqlar boshqalarning qo‘lida majburan bir millat bo‘lganligini unutish uchun, bizning mashaqqatli mehnatimiz o‘z samarasini bermoqda.
- Suhbatingiz uchun rahmat.
Suhbatdosh Gulbarshin Aytjanbay qizi