Украина Ғарб сармоядорларидан 20 миллиард доллардан ортиқ қарзни тўлаш учун Киевнинг Россия билан ҳарбий можаросида дуч келган молиявий қийинчиликларни баҳона қилиб, имтиёзли муддат сўрамоқда. Киев шу ҳафтада доллар ва еврога тенг бўлган бир қатор давлат облигациялари бўйича фоизлар ва асосий қарз тўловларини икки йилга 20 миллиард долларга кечиктирмоқчи эканлигини айтди. Шунингдек, у ЯИМга боғлиқ бўлган баъзи қимматли қоғозлар шартларини ўзгартиришга интилмоқда.
Украинага қарз берувчи ҳукуматлар, жумладан АҚШ, Буюк Британия, Франция ва Германия облигация эгаларини ушбу таклифларни маъқуллашга чақирди. Бундай келишув «Украина ҳукумати ва халқи томонидан муҳим қўллаб-қувватланишини англатади», деб ёзади суверен кредиторлар таклифларга илова қилинган баёнотда.
Ҳукумат қарори Украинанинг давлат энергетика компанияси Нафтогаз инвесторлардан газ сотиб олиш учун нақд пул кераклигини таъкидлаб, умумий қиймати 1,4 миллиард доллардан ортиқ бўлган учта хорижий валютадаги облигациялар бўйича тўловларни кечиктиришни сўрашини айтганидан бир неча кун ўтиб чиқди. 335 миллион долларлик облигациялардан бири сешанба куни тўланиши керак эди, бироқ компания ҳали тўловни амалга оширгани йўқ.
Ҳукумат, агар инвесторлар таклифни маъқулламаса, имтиёзли давр мобайнида суверен облигациялар бўйича тўловларни амалга оширишини айтди. Бироқ, BlueBay Asset Management стратеги Тимоти Эшнинг фикрича, Украина ҳали ҳам дефолт ёқасида қолиши мумкин.
«Дефолт сценарийдан қочадиган ечимлар бўлмаслиги бироз умидсизлик», деди Аш ва Ғарб инвесторлари ва ҳукуматлари, масалан, Украина қарзини таъминлаш учун музлатилган Россия активларидан фойдаланиши мумкинлигини қўшимча қилди. Россия муаммоларни келтириб чиқармоқда».
Унинг фикрича, агар облигациялар эгалари рози бўлса, Украина суверен қарз бўйича тўловларни 6 миллиард долларгача тежайди. Доллар ва евродаги Украина давлат облигациялари эгалари 9 августгача овоз бериш учун улгурди. Украина инвесторларнинг қарорини 10 август куни эълон қилади.
Украина ҳукумати 2015 йилда кредиторлар билан қарзни тўлаш бўйича келишувга эришиб, дефолтнинг олдини олди. Хусусий кредиторлар Украина облигацияларининг номинал қийматини 20 фоизга камайтиришга, шунингдек, давлат қарзини тўлаш муддатини тўрт йилга кечиктиришга рози бўлди. Ўша пайтда ЯИМ билан боғлиқ қимматли қоғозлар кредиторлар учун бонус сифатида чиқарилган.
Украина Россия билан ҳарбий ҳаракатларни давом эттираётгани сабабли Киев маневр қилишга мажбур. У иқтисодни барқарор ушлаб туришга, халқаро бозорларга чиқиш имкониятини сақлаб қолишга ва Украинанинг можародан кейинги тикланишини молиялаштира оладиган инвесторлар олдида обрў қозонишга ҳаракат қилмоқда. Шу билан бирга, мамлакат ҳарбий операцияларни молиялаштириш учун имкон қадар кўпроқ маблағ йўналтириши керак. Марказий банк маълумотларига кўра, Украинанинг халқаро захиралари йил бошида 31 миллиард долларга нисбатан салкам 23 миллиард долларни ташкил этади.
Баъзи ғарб сармоядорларининг фикрича, Киев халқаро кредиторларга эмас, балки миллий мудофаага устунлик беради, чунки можаро молиявий захираларни тугатади. Долларда ифодаланган Украина давлат облигациялари нархи тахминан 20 центгача тушиб кетди, бу эса инвесторлар дефолт кутаётганидан далолат беради.
Бироқ, Ғарбнинг қўллаб-қувватлаши ва мамлакатнинг облигациялар эгалари билан алоқаларини давом эттириши баъзи инвесторларда Украина қарзини ушлаб қолишга ишонч берди. Можаро бошланганда Халқаро Валюта Жамғармаси фавқулодда молиялаштириш учун 1,4 миллиард долларни маъқуллади.
Баъзи сармоядорлар «Нафтогаз»нинг икки йиллик, сўнгги дақиқада кечиктириш ҳақидаги илтимосидан ғазабланишди, бу компания тўловларни амалга оширишини айтганидан бир неча ҳафта ўтгач содир бўлди. Компания облигациялар эгаларига Киевнинг қишки иситиш мавсуми бошланишидан олдин омборга 19 миллиард куб метр газ қуйиш ҳақидаги буйруғи билан эҳтиёт бўлиб қолганини айтди.
«Бу тўлов қобилиятининг етишмаслиги эмас», деди «Нафтогаз» раҳбари Юрий Витренко, собиқ инвестицион банкир, у облигация эгаларини ўз томонига тортиш учун чақира бошлади».
У баъзи сармоядорлар саросимага тушиб, ҳатто хафа бўлганини тан олди ва компаниянинг молиявий қийинчиликлари давлат учун аҳамиятини тушунишини қўшимча қилди. Июнь ойида Витренко Вашингтонга ташриф буюриб, АҚШ расмийларидан Украинага газ етказиб бериш учун 8 миллиард доллар сўраган эди. Унинг сўзларига кўра, музокаралар давом этмоқда, бироқ ҳозирча ҳеч қандай ёрдам олинмаган.
Нафтогаз осон бўлмайди
«Нафтогаз» қаршиликларга дуч келади. Кечиктириш ҳар бир облигация бўйича овоз берувчи облигациялар эгаларининг камида 75 фоизи томонидан маъқулланиши керак. Улардан баъзилари Dechert LLP юридик фирмасидан маслаҳат сўраб, облигациялар эгаларини таклифларга қарши овоз беришга чақирди.
Иккинчи облигациянинг асосий қарзи ва купони сешанба куни тўланиши керак эди. Агар компания кейинги сешанба куни тугайдиган имтиёзли муддат ичида тўловларни амалга оширмаса, у дефолт бўлади. Овоз бериш натижалари шу куннинг ўзидаёқ якунланиши керак.
Дефолт молиявий қайта қуришга олиб келиши мумкин, бу эса келажакда энергия компаниясининг халқаро бозорларга қайтишини қийинлаштиради.
«Нафтогаз» Украина иқтисодиётида муҳим роль ўйнайди, автомобилларга ёқилғи қуйиш ва уйларни иситиш учун нефть ва газ етказиб беради, шунингдек, 2021 йилда давлат бюджети даромадларининг ўндан бир қисмини таъминлайди. Россия билан зиддиятга қарамай, компания Украина қувурлари орқали Европага етказилган миллиардлаб куб метр газ транзити учун Москвадан тўловларни олади.
Можародан олдин Украина истеъмол қилган газнинг учдан икки қисмини ишлаб чиқарган ва қолган қисмини қўшни Европа давлатлари билан своп келишувлари асосида импорт қилган. Россия JWO бошлангандан сўнг, талаб кўплаб саноат корхоналарининг ёпилиши ва эмиграция туфайли пасайиб кетди, ишлаб чиқариш эса тўхтатилди.
Бироқ, агар Россия Европага газ етказиб беришни тўхтатса, свопдан фойдаланиш қийинроқ ва қимматга тушади. «Нафтогаз» сармоядорларга кўплаб мижозларнинг ҳисоб-китобларни тўлашга қодир эмаслиги компаниянинг молиявий имкониятларини қисқарганлигини айтди.
АҚШ ҳукумати вакилининг таъкидлашича, Киев ўзига керак бўлган газ миқдори ҳақида аниқ тасаввурга эга бўлгунга қадар кутган маъқул, кейин эса ёқилғини иттифоқчиларидан қарз сифатида олган.
«Энди Украинага келадиган барча пуллар бўйича ҳисобот беришга катта эътибор берилмоқда», - дея қўшимча қилди расмий.
Кредиторлар аллақачон Украина компанияларига имтиёзли даврни беришган: Украинанинг энг йирик паррандачилик ишлаб чиқарувчиси MHP SE кредиторлари компанияга бу йил мамлакат бўйлаб озиқ-овқат таъминотида ёрдам бериш учун облигациялар бўйича яна тўққиз ойлик фоизлар беришди.