Илк ўғрилик қачон содир бўлган?
Жаннатдаги ҳамма меваларга рухсат берилиб, фақат биттагина дарахт меваси ман қилинган. Тақиқланган дарахт меваси қайси эканлиги ҳақида узундан-узоқ тортишувлар бор. Ҳар ким ўзи билган дарахтнинг номини айтади ва ушбу гапни тасдиқлаш учун далил ва ҳужжатлар келтиради. Аммо тўғрисини айтганда, бировга ўша дарахтнинг номини билиш билан фойда ёки билмаслик билан зарар етмайди. Агар уни билишимиз зарур бўлганда, албатта, бундан бохабар бўлмасдан қолмас эдик. Қолаверса, бу дунёда ҳамма нарсага рухсат берилиб, фақат саноқли нарсаларгина – инсоннинг ўзига зарарли бўлгани учун ман қилган. Шулардан бири ўғриликдир.
Англаганингиздек, Одам Ато ва Момо Ҳавони жаннатдан қувилишига ҳам айнан “ўғрилик” сабаб бўлган. Демак, илк ўғрилик қачон содир бўлганлигини ҳам фаҳмлаган бўлсангиз керак?!
Инсоният тарихига назар ташласангиз, “ўғри” деган ном лаънат тамғасидек, ювиб кетказиб бўлмайдиган доғ сифатида эътироф этилган. Бу жараёнда нафақат бир киши балки бутун авлод бу исноддан қутила олмаган. Эндиликда эса бу қараш бир қадар юмшагандек.
Қизиқ жиҳати, аввал ҳамёнини кесмоқчи бўлган ўғрини тутиб, унинг юзини эслаб қолишлари учун сазойи қилдириш қанчалик осон бўлган бўлса, энди бу иш шу қадар мураккаб бўлиб бормоқда. Мисол учун, бугуннинг ўғриси ўғрилик қилиш учун бировнинг чўнтагига тушиши шарт эмас, керакли маълумотни қўлга киритишининг ўзи кифоя бўлиб қолди.
Ўғрилар кечагимас...
Яна бир жиҳат, ҳозирги ўғрилар кечагидек содда эмас, улар йилдан-йилга ақлли бўлиб бормоқда. Ўғриликнинг минг турли, услуб ва чораларини ўйлаб топишмоқда.
Мисол учун, 2008 йилда Ямайкада бутун бошли пляж ўғирланган. Қайд этилишича, ушбу пляжнинг қуми 500 та юк машинасига етадиган даражада мўл бўлган. Лекин пляжни қаерга, ким ўғирлагани ҳалигача номаълум.
2003 йилда Ангола аеропортидан Боеинг 727 ўғирланган. Бутун дунё бўйлаб қидирув ишлари олиб борилганига қарамай, на самолёт, на бортдаги икки киши топилмаган. Шунингдек, ID ҳимояси билан шуғулланувчи LifeLock компанияси бош директори ўз хизматларига шунчалик ишондики, оқибатда реклама акциясини ўтказиб, ўз ижтимоий хавфсизлик рақамини оммага ошкор қилди. Бунинг натижасида эса у 13 маротаба шахсий маълумотларини ўғирлатади. Бу ҳам камдек, ёлғон реклама учун давлатга 12 миллион долларлик жарима тўлайди.
Тарихда шу ва шунга ўхшаш ўғриликлар талайгина, хулоса оддий “рақамли қаъла” қанчалик мустаҳкам бўлмасин, улар шунчаки рақамлар йиғиндиси.
Келинг, шу ўринда статистика диққат қаратамиз. Дунё бўйлаб, крипто-хакерлар 2022 йилнинг биринчи ярмида 2 миллиард долларни талон-тарож қилишган. Чунки, криптовалюта бозори ва унинг асосий активи Bitcoin (БТС) 2022 йилнинг биринчи ярмида энг асосий муомала восита бўлиб хизмат қилмоқда.
Бундан ташқари, 2021 йилда тадқиқотчилар 1313 та тўлов дастурига бузиб кириш учун ҳужум бўлганлигини аниқлашган. 2022 йилнинг биринчи чорагида эса бу ҳужумларнинг сони 2365 тага етган. Шунинг ўзиёқ, киберўғриликнинг йил сайин нақадар ривожланиб бораётганлигидан далолат бермоқда.
“Даврбанк” қандай қилиб доғда қолди?
Куни кеча ижтимоий тармоқларда “Даврбанк” хусусий акциядорлик тижорат банки ҳисоб рақамига кириб, икки фуқаро номига пластик карта очиб 15 миллиард сўмни, пластикка тушириб ўғирлаб олишга эришгани ҳақидаги хабар тарқалди.
Қайд этилишича, жиноятчилар бу пулларни мобил илова орқали бошқа карталарга ўтказиб, 11 миллиард 453 миллион сўмини 8-13 июль кунлари пойтахтдаги банкоматлардан нақдлаштириб олишган.
Маълум бўлишича, 2022 йил 7 июль куни 1976 йилда туғилган С.Ш. ўзининг жиноий шериклари билан ўзаро тил бириктириб, Тошкентнинг "Давр банк" хусусий акциядорлик тижорат банки тизимига рухсатсиз кириш орқали 15 миллиард сўм миқдордаги пулларни ўзининг жиноий шериги 2000 йилда туғилган Н.Ш.нинг номига очилган пластик карталарга ўтказган.
Шундан сўнг, Н.Ш. ушбу пулларнинг 11 453 244 343 сўм миқдорини ноқонуний ўзлаштирган. Ечиб олинган пуллар жиноий гуруҳ аъзолари ўртасида тақсимланган.
Мазкур ҳолат юзасидан Тошкент шаҳар Ички ишлар бош бошқармаси Тергов бўлими томонидан Ўзбекистон Жиноят кодексининг 169-моддаси 4-қисми "а" банди (жуда кўп миқдорда ўғрилик) аломатлари билан жиноят иши қўзғатилган.
Тошкент шаҳар Ички ишлар бош бошқармаси томонидан олиб борилган тезкор тергов ҳаракатлари натижасида 11 нафар фуқаро гумонланувчи сифатида жалб қилиниб, қамоққа олиш эҳтиёт чораси танланган. Шунингдек икки нафар гумонланувчилар 1986 йилда туғилган У.С. ҳамда 1988 йилда туғилган А.Э.ни ушлаш чоралари кўрилган. Тергов ҳаракатлари давом этмоқда.
“Шоввозлар” бегона эмас
“Даврбанк” хусусий акциядорлик тижорат банкини 15 миллиард сўмга "ухлатиб кетган", “шоввозлар” ҳақида Тошкент шаҳар Ички ишлар бош бошқармаси расмий муносабати эълон қилингач, ёнимда ўтирган кишини бунга ишонгиси келмади. Чунки у “Оушеннинг 11 дўсти”, “Қоғоз бино”, “Итальиянча ўғрилик” каби голливуд киноларини кўраверганидан, бундай ақлли ўғрилик фақат уларга хос, деган дунёқарашда эди. Аммо бу каби жиноятларда ўзбек ўғрилари ҳам анча фаол эканлигини билиб ҳайратини яшира олмади.
Жумладан, Сурхондарё вилоятининг Термиз шаҳрида туғилиб вояга етган Акмал Кадиров “Интервью ТВ” youtube каналига берган интервьюсида Россия давлатидаги бир қатор банкларни бузиб кириб, маълум миқдордаги маблағни ўзлаштирганлигини ва бунинг оқибатида жазо муддатини ўтаб чиққанлигини тан олган. Бу биз хабар топган битта ўзбек дастурчисининг қилган ишлари. Ўз тасдиғини топмаган, қанча кибер жиноятлар, ноқонуний ўзлаштирилган пуллар миқдори оз дейсизми?
Хулоса, ўринида бугун давр ўзгараётганлигини, шунга яраша ўғрилик фаолияти ҳам такомиллашиб бораётганлигини тан олмай иложимиз йўқ. Бинобарин, моддий бойликлар билан шуғулланувчи ташкилотлар ҳам ўз ҳимоя тизимини мустаҳкамлашни бугуннинг долзарб функциясига айланиб бормоқда.
Аҳолига эса масофавий ўғрилик такомиллашиб боргани сари, “электрон чўнтагингиз” га эҳтиёт бўлинг, биргина эҳтиётсизлик, биргина эътиборсизлик сизни хонавайрон қилиши ҳеч гап эмас, деб қоламиз.