Амортизация сўзи лотинча “amortisatio” сўзидан келиб чиққан бўлиб, “қоплаш”, “ўрнини тўлдириш”, техник, ижтимоий ва маънан эскирган бирор нарсани “янгилаш” маъносини ҳам англатади.
Ўқинг, қизиқ: Демонополизация нима?
Жумладан, амортизация:
- 1) Машина, асбоб-ускуна, бино ва шу кабиларнинг эскиришига қараб, уларнинг баҳосини камайтириб бориш;
- 2) уларнинг шу чегирилган қийматини ишлаб чиқарилган маҳсулот таннархига қўшиб бориш;
- 3) алоҳида шахсни ёки ташкилотни ўз қарзини аста-секин, даражама-даража тўлаш мажбуриятидан қутулиш;
- 4) қарз мажбуриятининг йўқотилиши, ўчирилиши оқибатида унинг бекор қилинганлигини тан олишни англатади.
Бу атамага яна ҳам тўлиқроқ тўхталадиган бўлсак, иқтисодиётда “асосий капитал (фондлар) амортизацияси” деган тушунча ҳам мавжуд.
Бу – асосий капитал (машина, механизмлар, жиҳозлар, бинолар, иншоотлар)нинг эксплуатация жараёнида эскириши ва айни пайтда улар қийматининг муайян давр давомида ишлаб чиқарилаётган тайёр маҳсулотларга ўтиб бориши.
Ўқинг, қизиқ: Демпинг нима?
Асосий воситалар моддий ёки жисмонан ва маънавий эскиради. Моддий эскириш меҳнат воситаларидан фойдаланиш жадаллиги ва унинг корхонада ишлатилган муддатлари билан белгиланади. Маънавий эскириш техника тараққиёти натижасида меҳнат воситаларининг арзонлашуви ҳамда иқтисодий жиҳатдан мукаммал бўлган янги меҳнат воситаларининг яратилиши ва жорий қилиниши билан боғлиқ.
Амортизация меъёри асосий фондлар турига, хизмат қилиш муддатларига кўра табақалаштирилади. Амортизация қиймати маҳсулотнинг ишлаб чиқариш таннархига киритиб борилади. Маҳсулот сотилгач, бу қиймат амортизация ажратмалари кўринишида эскирган жиҳозлар ўрнига янгисини сотиб олиш учун зарур бўлган маблағлар суммаси тарзида жамғарилади.