8 ноябрь куни Америка Қўшма Штатларида 58 президентлик сайловлари бўлиб ўтди. Унда Республикачилар партияси вакили Доналд Трамп 47 та штатдаги овозлар якунига кўра, 538 ўриндан 289 тасини қўлга киритиб, АҚШнинг 45 президенти этиб сайланди. Доналд Тармп 2017 йилниинг 20 январидан янги вазифасига киришади ва 2020 йилги сайловларгача мамлакатни бошқаради. Sof.uz сайти ижодкорлари АҚШнинг янги сайланган 70 ёшли президенти таржимаи ҳолини эътиборингизга ҳавола этади.

Доналд Жон Трамп 1946 йил 14 июнь куни Нью-Йорк шаҳрида туғилган. Келиб чиқишига кўра германиялик бўлган отаси Фред Трамп Нью-Йоркнинг энг йирик кўчмас мулк эгаларидан бўлган. Онаси Мери Трамп МакЛеод шотландиялик бўлган.

Доналд Трамп Пенсилвания университетида иқтисод соҳаси бўйича 1968 йилда бакалавр даражасини олган. Ўқишни битириб, отаси ташкил қилган “Elizabeth Trump and Son” кўчмас мулк компаниясига ишга кирди. 1971 йилда компания бошқаруви ёш Доналдга ишониб топширилди. У компаниянинг номини “The Trump Organisation” қилиб ўзгартирди. Трампниниг компанияси йирик лойиҳалар билан шуғуллана бошлади.

1973 йилга келиб Доналд Трамп компаниянинг президентига айланди. 1983 йилда Манҳеттенда Трампга қарашли компаниянинг бош офиси бўлган 58 қаватли Trump Tower минораси қурилади. Унинг компанияси айни пайтда кўчмас мулклар қурилиши, брокерлик фаолияти, кўчмас мулклар савдоси, маркетинг ва менежменти билан шуғулланади. 

Бундан ташқари, Доналд Трампнинг бизнеси доирасига ноширлик, молиявий хизматлар, чакана савдо, казинолар, таълим, гўзаллик салонлари, вертолёт хизматлари, спорт, озиқ-овқат ва ичимликлар ҳамда саёҳат хизматлари каби соҳалари ҳам киради.

The Trump Organisation компанияси дунёнинг турли мамлакатларида меҳмонхоналар, казинолар, турар-жоой бинолари, курортлар ав голф клубларига эгалик қилади. Форбес журнали 2016 йилда Доналд Трампнинг бойлигини 3,7 миллиард долларга баҳолаган. Доналд Тармп 12 та филмда суратга тушган ва унинг номида университет ҳам мавжуд.

Доналд Трампнинг сиёсий фаолияти 1987 йилдан бошланган. Узоқ йиллар сиёсий кураш майдонида унчалик танилмаган Донал Трамп ҳозиргача бир неча марта партия алмаштиришга улгурган. У 1987-1999 йилларда Республикачилар партияси аъзоси бўлган бўлса, 1999-2001 йилларда Ислоҳотчилар партиясини қўллаган. 2001-2008 йилларда Доналд Трамп Демократлар париясини қўллаб-қувватлаган. 2009 йилда яна республикачилар партиясига қайтган.

Доналд Трамп 2008 йилги сайловда республикачи Жоб МакКейнга овоз берган бўлса, 2012 йилда эса Митт Ромний номзодини қўллаб-қувватлаган. 2011 йилда бир муддат партиясиз бўлган қаҳрамонимиз 5 ойдан сўнг яна Республикачилар партиясига қайтганини эълон қилади.

Доналд Трамп 1988, 2004 ва 2012 йилларда президентликка, 2006 ва 2014 йилларда Нью-Йорк губернаторлигига номзодини қўйиш ҳақида ўйлаб кўрган. Аммо курашга жиддий киришмаган. 1988 йилги вице-президентлик учун партия ичидаги курашда Ден Куэйлга имкониятни бой беради. 

2000 йилги президент сайловларида Ислоҳотчилар партиясидан номздони қўймоқчи бўлган Доналд Трамп партиядаги ички зиддиятлар туфайли номзодидан воз кечади. 2012 йилги президентлик сайловлари арафасида «агар номзодини қўйса, ғалаба қозониши мумкинлиги»ни ҳам таъкидлаган ҳолда қатнашишдан бош тортади.

2015 йилнинг 16 июнида Доналд Трамп 2016 йилги сайловларда президентлик учун нозодини қўйишини эълон қилади. Ноқонуний иммиграция, солиқ тўлашдан бўйин товлаш, давлат қарзи, жиноят ва терроризм унинг сайловолди дастурида кўтарилган асосий муаммолар бўлди. Унинг сайлов кампанияси «америкача ватанпарварлик»ни иддао қилган ҳолда, Трамп молиявий ва диний масалаларда консерватив, ислом дини ва ўзга ирқ вакилларига нисбатан тоқатсизлигини яшириб ўтирмади.

Доналд Трамп (Эйзенҳовер давридан бери) сиёсат, давлат бошқаруви ва ҳарбий соҳаларда алоҳида тажрибага эга бўлмаган, президентликка бизнесменликдан келган АҚШ тарихидаги илк президент бўлди.

Доналд Трамп уч марта уйланган бўлиб, 5 нафар фарзанди ва 8 нафар набираси бор. У насронийлик динининг пресвитерианизм йўналишига эътиқод қилади. Аммо ўз иқрорича, «гуноҳлари учун Худодан афв сўрамайди». 2016 йилнинг февраль ойида Рим папаси Франсиск Доналд Тармп ҳақида шундай деган эди: «Қаерда бўлмасин, бинонинг фақат деворлари ҳақида ўйлайдиган одам (Доналд Трамп демоқчи), менимча, насроний бўла олмайди».

АҚШнинг янги президентидан нималарни кутиш мумкин?

8 ноябрь куни Америка Қўшма Штатларида 58 президентлик сайловлари бўлиб ўтди. Унда Республикачилар партияси вакили Доналд Трамп 47 та штатдаги овозлар якунига кўра, 538 ўриндан 289 тасини қўлга киритиб, АҚШнинг 45 президенти этиб сайланди. Доналд Тармп 2017 йилниинг 20 январидан янги вазифасига киришади ва 2020 йилги сайловларгача мамлакатни бошқаради. 

Хўш, янги президентдан қандай сиёсат кутиш мумкин? Доналд Трампнинг сайловдан олдинги нутқлари ва сайловолди дастурига қараб қуйидагиларни тахмин қилиш мумкин:

Ички сиёсатда:

Доналд Трамп аборт, бир жинсли никоҳлар, қурол назорати ва марихуанага қарши. Ўлим жазосини қўллаб-қувватлайди. Юридик шахслардан олинадиган фойда соғлиғи ва жисмоний шахслардан олинадиган даромад солиғини камайтириш тарафдори, аммо кам таъминланганлар учун солиқ имтиёзларини бекор қилиш тарафдори.

Таҳлилчилар фикрича, унинг иқтисодий режалари қисқа давр учун яхши самара беради, аммо узоқ даврга мўлжалланган ислоҳотларда бу режалар яхши самара бермаслиги мумкин. Унинг режаси бўйича, 2,2 миллион иш ўринлари яратилиши кутилади, аммо бу давлат қарзининг 3,9 миллиард долларгача кўпайишига олиб келиши мумкин.

Трамп энг кам иш ҳақи федерал ҳукумат томонидан назорат қилинишига қарши. Унинг фикрича, бу масалани маҳаллий ҳукуматлар ҳал қилиши керак. Иқтисодий соҳада, шунингдек, Хитой ва Мексика товарлари учун бож миқдорини 35-45 фоизгача оширишни ёқлаб чиққан. Бундай ислоҳот америкалик ишлаб чиқарувчилар манфаатини ҳимоя қилади. 

Доналд Трамп имтиёзли тиббий суғурталарга ҳам қарши. У Обама илгари сурге тиббий ислоҳотга қарши. Тиббий суғурта соҳасига эркин бозор қонунларини жорий этишни хоҳлайди.

АҚШнинг бўлажак раҳбари иқлим ўзгаришлари бўйича келишувларни ҳам қўллаб-қувватламайди. Унинг фикрича, глобал исиш ғояси ёлғондан иборат бўлиб, «Париж иқлим келишуви»ни бекор қилиш керак.

Ташқи сиёсатда:

«Америка биринчи» сиёсатини қўллаб-қувватлайди. Доналд Трамп АҚШ армияси учун харажатларни кўпайтириш масаласига хайриҳоҳ, аммо НАТО учун харажатларни камайтириш тарафдори. У Японияни Шимолий Корея таҳдидларидан ҳимоя қилиш учун АҚШга товон тўлашга ҳам чақирган. Доналд Трамп, шунингдек, ИШИДга қарши кураш учун кўпроқ аскарлар жўнатиш, ИШИДнинг нефть конларини бомбардимон қилиш, терроризмга қарши курашда Саудия Арабистони билан ҳамкорлик қилишни ёқлаган.

Доналд Трамп Исроил-Фаластин можаросида Исроилни қўллаб-қувватлайди. У ўзини Исроилнинг ажралмас дўсти деб ҳисоблайди (1983 йилда яҳудийлар миллий жамғармаси томонидан АҚШ-Исроил алоқаларига қўшган ҳиссаси учун «Ҳаёт дарахти» мукофоти билан тақдирланган). Афғонистон ва Ироқдаги урушни «хато», Ливиядаги урушни эса адолатли деб ҳисоблайди.

Трамп Қримни Россиянинг таркибий қисми сифатида тан олишга ва Россиядан санкцияларни бекор қилишга ҳам тайёр. У Россияни ИШИДга қарши курашда асосий ҳамкори деб ҳисоблайди.

Иммиграция масаласида:

Ноқонуний муҳожирлар оқимини камайтириш мақсадида АҚШ-Мексика чегарасида улкан девор қуриш керак деб ҳисоблайди. АҚШдаги 11 миллион ноқонуний муҳожирни депортация қилиш тарафдори. Ўз нутқларидан бирида Доналд Трамп «у сайланган кундан бошлаб муҳожирлар АҚШни жуда тез тарк эта бошлаши»ни айтган эди. 2015 йилда қилган баёнотларидан бирида ҳатто хориж давлатларидан мусулмонларнинг АҚШга киришини батамом тақиқлашни таклиф қилган эди.

Доналд Трампнинг қарашларида республикачиларга хос «Америкача патриотизм» ғояси юқори ўринни эгаллайди. АҚШ манфаатлари халқаро майдонда биринчи бўлиши керак. Ички сиёсатда эса «Давлат – худойихона эмас» ғоясига амал қилади. Кам таъминланглар учун имтиёзларни бекор қилишни хоҳлайди.
Умуман олганда, Доналд Трамп консерватор ва ундан консерватив сиёсат юргизишни кутишимиз мумкин. Ҳаммасини вақт кўрсатади.