Дебоча

 

Америкалик саноатчи, бутун дунёдаги форд автомобиль заводининг эгаси, 161 та кашфиёти учун патент олган машҳур ихтирочи Генри Форд номини эшитмаган одам деярли топилмаса керак.

Генри Форд 1863 йилнинг 30 июль санасида АҚШнинг Мичиган штатига қарашли Детройт яқинидаги фермада яшаган Ирландиядан келган муҳожирлар оиласида таваллуд топган. У 16 ёшида Детройтга ишлаш учун уйидан қочиб кетади ва дастлаб, 1891 йилдан 1899 йилгача у Edison Illuminating Company компаниясида муҳандис-механик, кейинчалик бош муҳандис бўлиб ишлаган. 1893 йилда бўш вақтида у ўзининг биринчи машинасини лойиҳалаштирган.

1899 йилдан 1902 йилгача у Детройт автомобиль компаниясининг ҳаммуаллифи сифатида фаолият юритган. Аммо компаниянинг бошқа эгалари билан келишмовчилик туфайли у ушбу ташкилотни тарк этишга мажбур бўлади. Бир йиллик мураккаб иқтисодий-ижтимоий жараёнлардан сўнг, у 1903 йилда ўзининг Ford Motor Company компаниясига асос солади.

Ўқинг, қизиқ: 30 долларга сотиб олинган, “Дюрер чизмаси” 10 миллион доллардан ошиққа баҳоланди

Ford Motor Company даставвал бу соҳада монополияга даъво қилган автомобиль ишлаб чиқарувчилари синдикати билан рақобатга дуч келади. 1879 йилда Жорж Болдуин Селден ҳеч қачон ишлаб чиқарилмаган автомобиль дизайнини патентлайди унда фақат асосий тамойилларнинг тавсифи мавжуд эди. У ғалаба қозонган патентни бузиш бўйича биринчи даъво бир қатор автомобиль компаниялари эгаларини тегишли лицензияларни олишга ва "қонуний ишлаб чиқарувчилар уюшмаси" ни яратишга сабаб бўлади. Селден томонидан Ford Motor Companyга қарши қўзғатилган даъво 1903 йилдан 1911 йилгача давом этади. "Қонуний ишлаб чиқарувчилар" Форд автомобиллари харидорларни чақирув қоғози билан қўрқитишса-да, Генри Форд ва унинг жамоаси жасорат билан ҳаракат қилиб, ўз мижозларига "ёрдам ва ҳимоя" ваъда қилишади.

1909 йилда Генри Форд ўз ишни йўқотди. Аммо даъво ишни кўриб чиққан суд автомобиль ишлаб чиқарувчиларнинг ҳеч бири Селденнинг ҳақ-ҳуқуқларини бузмаган, деган қарорга келади. Уларнинг ушбу қарорга келишига сабаб эса, Ford Motor Company ва бошқа автомобиль ишлаб чиқарувчи компанияларнинг ҳеч бири Жорж Болдуин Селденнинг двигатель дизайнидан фойдаланишмаган эди. Ушбу воқеадан сўнг, Автомобилчилар монополия иттифоқи батамом тугатилади. Натижада, Генри Форд номи истеъмолчилар манфаати учун курашувчи шахс сифатида обрў қозонади.

 

Ford Motor Company юксалиш

 

Энг катта муваффақият компанияга 1908 йилда Форд Т моделини ишлаб чиқаришни бошланганидан сўнг келди. Хусусан, 1910 йилда Форд ўша пайтдаги автомобиль саноатидаги энг замонавий завод – яхши ёритилган ва яхши шамоллатиладиган "Тоғли парк" ни қурди ва ишга туширади.

Ушбу заводда 1913 йил апрель ойида конвейер(қуйма, бўлак ёки бўлак товарларни ташиш учун мўлжалланган узлуксиз ташиш машинаси)дан фойдаланиш бўйича биринчи тажриба бошланди. Конвейерда йиғилган биринчи йиғиш мосламаси генератор эди. Генераторни йиғишда синовдан ўтган принциплар кейинчалик бутун двигателга бир бутун сифатида қўлланилди. Двигатель бошидан охиригача бир ишчи томонидан ишлаб чиқарилганда, у 9 соат-у 54 дақиқа давом этарди.

Йиғиш жараёни эса 84 ишчи томонидан 84 та операцияга бўлингандан сўнг, йиғиш вақти 40 дақиқадан кўпроққа қисқарди. Эски ишлаб чиқариш усули билан, машина бир жойда йиғилганда, эса унинг турли машина механизмларнинг асосий рамаси ҳисобланган шассисини йиғиш учун 12 соату 28 дақиқа иш вақти керак бўлар эди. Ҳаракатланувчи платформа ўрнатилгандан сўнг, шассининг турли қисмлари занжирларда ёки кичик моторли араваларда осилган илгаклар билан озиқланган. Шундай қилиб, шасси ишлаб чиқариш вақти икки баравардан кўпроққа қисқарган.

Ўқинг, қизиқ: “Порахўрлик — нозик санъат, отагинам!”

Бир йил ўтгач яъни 1914 йилда компания йиғиш линиясининг баландлигини инсон белига қадар кўтарди. Шундан сўнг, иккита конвейер – бири баланд, иккинчиси қисқа ўсиш учун иш бошлади. Тажрибалар бутун ишлаб чиқариш жараёнини қамраб олди. Бир неча ойлик йиғиш линиясини ишга туширгандан сўнг, Генри Форд “Т Модел”ини ишлаб чиқариш учун зарур бўлган вақтни 12 соатдан 3 соатгача қисқартирди.

 

Ишчи-ходимларга муносабат

 

Қайд этиш жоизки, қаттиқ назоратни амалга ошириш учун Форд тўлиқ ишлаб чиқариш циклини яратди: металлни қазиб олиш ва эритишдан тортиб, тайёр автомобиль ишлаб чиқаришгача. 1914 йилда у АҚШда энг юқори минимал иш ҳақини – яъни кунига 5 доллар иш ҳақини жорий қилди. Бундан ташқари Генри Форд ишчиларига ҳар доим ғамхўрлик кўрсатган раҳбар сифатида ҳам эътироф этилади. Жумладан у, ишхонага компания ҳисобидан ишчиларни ўз уйидан олиб кетиш хизматини жорий қилган. Шунингдек, хизматчи ходимлар учун намунавий ишчилар посёлкасини барпо эттиради.

Ўқинг, қизиқ: Samsung ходимлари қанча маош олишади?

1914 йилда корпорация заводлари 9 соатлик икки смена ўрнига 8 соатлик уч сменада кеча-ю кундуз ишлай бошлайди.  Бу эса яна бир неча минг кишини иш билан таъминлаш имконини берган. 5 долларлик “иш ҳақи оширилгани” ҳаммага ҳам кафолатланмаган: ишчи маошини оқилона сарфлаши, оиласини боқиши керак эди, лекин пулини ичкилик, қимор ва шу каби кўнгилхушлик учун сарфласа у ишдан бўшатилар эди. Ушбу қоидалар корпорацияда Буюк Депрессия давригача сақланиб қолган.

 

Уруш ва эътиқод

 

Биринчи жаҳон уруши бошида Форд бир гуруҳ зўравонликка унинг йўқ бўлиб кетиши учун қаршилик кўрсатувчи – пацифистлар билан бирлашиб, “Оскар-2” кемасида тинчлик элчиси сифатида Европага йўл олади. У ерда барчани урушни тезроқ тўхтатишга чақиради. Аммо унинг бу ҳаракатларини Европа газеталари шафқатсизларча масхара қилади. Генри Форд иложсиз АҚШга қайтиб келади.

Liberty L-12

Бироқ, 1917 йилнинг баҳорида Америка Антанта томонида урушга кирганида, Форд ўз қарашларини ўзгартирди. Форд заводлари ҳарбий буюртмаларни бажара бошлайди. Автомобилларга қўшимча равишда, Liberty L-12  самолёт двигателлари учун газ ниқоблари, дубулғалар, цилиндрлар ва уруш охирида енгил танклар ва ҳатто сув ости кемалари ишлаб чиқаришни бошлайди. Шу билан бирга, Форд ҳарбий буюртмалар бўйича нақд пул олмоқчи эмаслигини ва олинган фойдани давлатга қайтаришини айтади. Гарчи бу ваъда Форд томонидан бажарилганлиги тасдиқланмаган бўлса-да, Америка жамияти томонидан маъқулланган.

Ўқинг қизиқ: Илк ўғрилик қачон содир бўлган? Ўғрилар кечагимас...

1925 йилда Форд кейинчалик Ford Airways номини олган ўзининг авиакомпаниясига асос солади. Бундан ташқари, Форд Уилям Стоут фирмасини субсидия қила бошлади ва 1925 йил августга келиб, уни сотиб олди. Авиалайнерлар ишлаб чиқаришга мўлжалланган ушбу корхонанинг биринчи маҳсулоти уч двигателли Форд 3-АТ Аир Пуллман эди. Энг муваффақиятли модел Тин Гоосе лақабли Ford Trimotor бўлди.

^{Ford Airways}

Мазкур йўловчи самолёти, 1927-1933 йилларда Генри Форд Ford Airplane Company томонидан 199 дона уч двигателли тўлиқ металл моноплан ишлаб чиқарилган. Ford Trimotor 1989 йилгача фаолият юритган.

1928 йилда Форд автомобилсозлик ва саноат етакчилигидаги инқилобий ютуқлари учун Бенжамин Франклин институтидан Эллиот Крессон медалини қўлга киритади. Шундан сўнг, 1930 йилларгача у корхона раҳбари сифатида фаолият юрита олди. 1930 йилдан сўнг, касаба уюшмалари ва ҳамкорлари билан келишмовчиликлар туфайли бизнесни ўғли Эдселга топширади.  

^{Ford Trimotor}

Бироқ, ягона ўғли Эдсел Браянт Форд 1943 йилда вафот этади. Ноилож қолган Форд бошқарувни яна қўлига олишига тўғри келади. 1946 йил май ойида Генри Форд автосаноатга қўшган хизматлари учун фахрий мукофот билан тақдирланди ва ўша йилнинг охирида Америка нефт институти унга жамиятга қўшган хизматлари учун олтин медални топширади.

Генри Форд 1947 йил 7 апрелда 83 ёшида Дирборндаги уйида вафот этди. Унинг ўлимидан сўнг, Ford Motor Company фаол равишда ўсишда ва ривожланишда давом этмоқда.

 

Корхонада иқтисодий сиёсат

 

Форд биринчилардан бўлиб ишчиларнинг турмуш шароитини яхшилашга ва кадрлар алмашинувини камайтиришга қаратилган фаровонлик капитализми ғояларини амалга оширди. Бунинг натижасида 3 смена ташкил этилган алмашиниб ишлаш графиги 100 кишининг ўрнига 300 кишини иш билан таъминлай олди.

1914 йилда Форд ўша вақт учун анча радикал ечимни амалга оширди, ишчиларнинг иш ҳақини кунига 5 доллар қилиб белгилади. Бу ҳозирги ҳисобга кўра, кунига 118 долларга тенг бўлган қиймат дегани. Ечим фойдали бўлди: кадрлар қўнимсизлиги бартараф этилди.

Ўқинг, қизиқ: Тошкентда 2 млрддан ортиқ пулни "туя қилган" МЧЖ мансабдор шахсларига нисбатан жиноят иши қўзғатилди

 Детройтдаги энг яхши ишчилар Форд корхонасига оқиб кела бошлашди. Натижада, меҳнат унумдорлиги ошиб ва ўқитиш харажатлари камаяди. Бундан ташқари, худди шу қарор билан дастлаб 48 соат (8 соат учун 6 кун), кейин эса 40 соат (8 соат учун 5 кун), қисқароқ иш ҳафтаси белгиланди.

Ўша пайтда Детройтда иш ҳақи ставкалари аллақачон анча юқори эди, аммо Форднинг хатти-ҳаракатлари рақобатчиларни энг яхши ходимларини йўқотмаслик учун уларни янада кўпайтиришга мажбур қилди. Форднинг ўзи тушунчасига кўра, компания шу тариқа даромадни ходимлар билан бўлишди, бу уларга, масалан, компания томонидан ишлаб чиқарилган автомобилларни сотиб олиш имконини берди. Охир оқибат, бу сиёсатлар бутун иқтисодиётга ижобий таъсир кўрсатди.

Компанияда 6 ойдан ортиқ ишлаган ва компаниянинг "давлат бўлими" томонидан ўрнатилган муайян хулқ-атвор қоидаларидан четга чиқмаган ходимлар фойда тақсимотига ишонишлари мумкин эди. Хусусан, номақбул хатти-ҳаракатлар тушунчаси спиртли ичимликларни суиистеъмол қилиш, қимор ўйинлари, алимент тўламаслик ва ҳоказоларни ўз ичига олади. Бўлимда ушбу корпоратив стандартларга риоя этилишини назорат қилувчи 50 нафар мутахассис бор эди. Кейинчалик, 1922 йилда Форд ходимлар устидан назоратнинг энг интрузив шаклларидан воз кечиб, одамларнинг шахсий ҳаётига тажовуз қилиш, ҳатто уларнинг фаровонлигини яхшилаш учун бўлса ҳам, энди долзарб эмаслигини тан олди.

 

Генри Форд нима учун касаба уюшмаларини ёмон кўрган?

 

Форд касаба уюшмаларига қарши чиқди. У бу борадаги фикрларини “Менинг ҳаётим, менинг ютуқларим” китобида баён қилган.

Форднинг фикрига кўра, касаба уюшмалари ўзларининг яхши ниятларига қарамай, ишчиларга фойдадан кўра кўпроқ зарар келтиради. Сабаби баъзи раҳбарлар ишсизликни камайтириш учун ишлаб чиқаришни қисқартиришни хоҳлашади. Форд буни қарама-қаршилик деб ҳисоблайди, чунки унинг фикрича, юқори ишлаб чиқариш унумдорлигисиз ҳеч қандай иқтисодий фаровонлик мумкин эмас.

Ўқинг, қизиқ: "Давр банк"дан 15 миллиард сўмни "ухлатиб кетган" шахслар ушланди

У юқори маҳсулдорлик, агар мавжуд бўш иш ўринлари сонига салбий таъсир кўрсатса ҳам, охир-оқибатда бутун иқтисодиётга рағбатлантирувчи таъсир кўрсатишига амин эди, бунинг натижасида янги иш ўринлари пайдо бўлар эди. Бундан ташқари, Форд касаба уюшмалари раҳбарлари ўз ҳокимиятини сақлаб қолиш ва мустаҳкамлаш учун ижтимоий-иқтисодий инқирозни кучайтириш учун "бузилган рағбат" билан ҳаракатланган деб ҳисобларди. Шу билан бирга, у ақлли менежерлар, аксинча, тўғри иш қилишга ундашларига шубҳа қилмасди. Чунки бундай хатти-ҳаракатлар ўз даромадларини оширар эди. Унинг фикрича, вақт ўтиши билан ҳам чап (социалистлар), ҳам ўнг (реакционерлар) ҳужумларига қарши тура оладиган яхши менежерлар шундай ижтимоий-иқтисодий тизимни шакллантиришлари мумкин эди.

Ford Motor  Детройтдаги энг сўнгги автомобиль ишлаб чиқарувчиси бўлиб, United Auto Workers (UAW) ташкилотини тан олди. 1941 йил апрель ойида касаба уюшмалари томонидан ташкил этилган ўтириш бўлиб ўтди, бу эса River Rouge заводида ишлаб чиқаришни тўхтатди. Форднинг реакцияси компанияга деярли ҳалокатли таъсир кўрсатди, аммо замондошларининг фикрига кўра, унинг рафиқаси Клара компания раҳбарини ўз позициясини ўзгартиришга кўндирган. 1941 йил июнь ойида Форд ва United Auto Workers ўртасида жуда либерал шартнома имзоланди.

 

Антисемитизм ва нацистларни қўллаб-қувватлаш

 

1918 йилда Форд 1920 йил 22 майдаги антисемитистик мақолаларни чоп этган The Dearborn Independent газетасини, шунингдек, Sion оқсоқоллари баённомаларининг тўлиқ матни қисмларини сотиб олди. 1920 йил ноябрь ойида The Dearborn Independent газетасининг мақолалари тўплами "Халқаро яҳудийлик" деб номланган алоҳида китоб сифатида нашр этилди ва кейинчалик нацистлар пропагандаси томонидан қаттиқ фойдаланилди.

1921 йил 16 январда 119 та таниқли америкаликлар, жумладан 3 та президент, 9 та давлат котиби, 1 та кардинал ва бошқа кўплаб АҚШ давлат ва жамоат арбоблари Форднинг антисемитизмини қоралаган очиқ хат чоп этишди. Шундан сўнг, 1927 йилда Форд Америка матбуотига хатоларини тан олган мактуб йўллади.

“Мен обрўли инсон сифатида яҳудийлар, юртдошларим ва биродарларимга нисбатан қилган барча ёмон ишларим учун узр сўрашни ўз бурчим деб биламан ва уларга ҳеч қандай сабабсиз етказган зарарим учун кечирим сўрайман. Мен уларга нисбатан ҳақоратомуз айбловлардан воз кечаман, чунки менинг хатти-ҳаракатларим ёлғон эди, шунингдек, бундан буён улар мендан фақат дўстлик ва яхши ниятнинг намоён бўлишини кутишлари мумкинлигига тўлиқ кафолат бераман. АҚШ ва хорижда тарқатилган рисолалар муомаладан олиб ташланиши ҳақида гапирмаса ҳам бўлади.”

Ўқинг, қизиқ: Швейцария олимлари сув билан фаоллашадиган қоғоз батареяни яратдилар

Генри Форд Миллий социалистик немис ишчилар партиясига жиддий молиявий ёрдам кўрсатган. Шу боис унинг портрети Гитлернинг Мюнхен шаҳридаги қароргоҳида осиғлиқ турар эди.

Гитлер ўзининг "Mein Kampf" китобида ҳайрат билан тилга олинган ягона америкалик Генри Форд эди. Detroit News мухбири Аннетта Антона 1931 йилда Гитлер билан суҳбатлашди ва унинг столи устидаги Генри Форднинг портретига эътибор қаратди. "Генри Форд менинг илҳомимдир", деди Гитлер америкалик автомобиль магнати ҳақида.

1940 йилдан бошлаб Германия томонидан ишғол қилинган Франциянинг Puissy шаҳрида жойлашган Форд заводи Wyehrmacht билан хизматга кирган самолёт двигателлари, юк машиналари ва енгил автомобилларни ишлаб чиқаришни бошлади. 1946 йилда сўроқ остида уруш йилларида Германиядаги Форд корхоналаридан бирининг филиалини бошқаришда ишлаган нацистлар раҳбари Карл Крауч Форднинг нацистлар режими билан ҳамкорлик қилганлиги сабабли "унинг корхоналари мусодара қилинмаганини айтди.

Форд ва китобининг немис миллий социалистларига таъсири кучли бўлганлигини журналист Нил Болдуин, шунингдек, "Генри Форд ва яҳудийлар" китобининг муаллифи Альберт Ли ҳам қайд этган.

 

Собиқ иттифоқ билан ҳамкорлик

 

Собиқ иттифоқ билан ҳамкорлик доирасида 1923 йилда Путилов заводида Fordson-Putilovets билан ҳамкорликда биринчи бор тракторлар оммавий равишда ишлаб чиқарила бошланган. 1929-1932 йилларда ушбу тракторларга қўшимча агрегатлар ўрнатилиб, функционал тизими такомиллаштирилган.

Шундан сўнг, Собиқ иттифоқда М.Горкий автомобиль заводининг қурилиши, биринчи беш йиллик режасига кўра, Россия “Москва автомобиллар жамияти” заводини реконструкция қилиниши ва иккала завод учун кадрлар тайёрлаш бўйича ҳамкорлик ишлари амалга оширилган.

Пойга

Форд 1901 йилдан 1913 йилгача автомобиль пойгаларига қаттиқ иштиёқ билан қизиқади. Бу тадбирларда у спорт дизайнери, ҳайдовчи сифатида иштирок этади.

Аммо кейинчалик, яъни автомобилларнинг ҳаракатланиш кучи ортгандан сўнг, рулни ёлланган ҳайдовчиларга топширади. Шахсан Генри Форднинг ўзи Ford Model T деб номланган пойга машинасида 1909 йилда АҚШ бўйлаб океандан океангача пойгада биринчи бўлиб (кейинчалик дисквалификация қилинган бўлса ҳам) ва бир миля тезликда (1,6 км) овал тезликда рекорд ўрнатган.

1911 йилда Детройт ярмаркасида ҳайдовчи Френк Кулик билан. 1913 йилда Ford Indianapolis 500  да қайта кўриб чиқилган Ford Model T ни киритишга ҳаракат қилди, аммо қоидаларга кўра машинага қўшимча 1000 фунт (450 кг) қўшилиши кераклиги айтилди. Форд спорт қоидаларидан норозилиги, Ford Model T ни тез ишлаб чиқариш билан вақтини беҳуда ўтказгани ва пойгага арзигулик фаолият сифатида паст баҳо беришини айтиб, кўп ўтмай пойгадан чиқди ва пойгадан бутунлай воз кечди.

Ўқинг, қизиқ: 2021 йилда дунё бўйича энг кўп гонорар олган уч актёр кимлигини биласизми?

Форд ўзининг "Менинг ҳаётим ва ишим" китобида пойга ҳақида қисқача ва жуда камтарона оҳангда гапирди, бу автомобиллар учун умуман яхши ўлчов эмас. У ўзини фақат пойгада қатнашган одам деб таърифлайди, чунки 1890-1910 йилларда пойга қилиш керак эди, чунки ҳукмрон жаҳолат пойга автомобилнинг қийматини исботлашнинг бир усули деб ҳисобларди. Форд рози бўлмади.

Аммо у муваффақиятнинг таърифи бўлса ҳам (қанчалик нотўғри бўлса ҳам), унинг машиналари пойгадаги энг яхшиси бўлишига қарор қилди. Китоб давомида у доимо транспорт, ишлаб чиқариш самарадорлиги, арзонлиги, ишончлилиги, ёқилғи самарадорлиги, иқтисодий фаровонлик, қишлоқ хўжалиги ва саноатдаги машаққатли меҳнатни автоматлаштириш каби ғояларга қайтади, лекин бу ғояни камдан-кам эслатиб ўтади ва аксинча, камситади. У 200 марта А нуқтадан Б нуқтага тез ўтиш, дея таърифлайди.

Бироқ, Форд пойга йилларида автопойгага сезиларли таъсир кўрсата олди ва у 1996 йилда Американинг Моторспорт шон-шуҳрат залига киритилди.

 

Шахсий манфаатлар

 

Масон ложаси томонидан нашр этилган машҳур масонларнинг қисқача таржимаи ҳоллари тўпламида Форд аъзо сифатида қайд этилган. Нью-Йоркнинг Буюк Ложаси Форднинг масон эканлигини ва 1894 йилда Детройтдаги 357-сонли Фаластин ложасида тарбияланганлигини тасдиқлайди. 1940 йилда у Шотландия маросимининг 33-даражасини олганида, у шундай деди: "Масонлик - Қўшма Штатлардаги энг яхши мувозанат ғилдираги".

1923 йилда Форднинг пастори ва унинг социология бўлими бошлиғи, Епископ Самуел С. Маркиз, Форд реенкарнасёнга ишонган ёки "бир вақтлар ишонган" деб даъво қилди.

Форд 1914 йилда ёшларга тарқатилган чекишга қарши китобни нашр эттирган "Кичкина оқ қул савдогарига қарши иш" деб номланган, унда чекишнинг кўплаб хавф-хатарлари тасвирланган ва кўплаб тадқиқотчилар ва олимлар томонидан тасдиқланган. Ўша пайтда чекиш ҳамма жойда бўлган ва ҳали соғлиқ учун хавф билан боғлиқ эмас эди, шунинг учун Форднинг сигаретага қаршилиги ғайриоддий эди.

Материалшунослик ва муҳандисликка қизиқиш

 

Генри Форд узоқ вақтдан бери материалшунослик ва муҳандислик билан қизиқиб келган. У ўз компаниясида ванадий қотишмаларини жорий этиш ва кейинги металлургия илмий-тадқиқот ишлари ҳақида иштиёқ билан гапирган.

Форд узоқ вақтдан бери қишлоқ хўжалиги маҳсулотларидан, хусусан, соядан олинадиган пластмассаларга қизиқиш билдирган. Шу мақсадда у Жорж Вашингтон Карвер билан муносабатларни сақлаб қолди. Соя асосидаги пластмассалар 1930 йиллар давомида Форд автомобилларида автомобиль шохлари, бўёқ ва бошқалар каби пластик қисмларда ишлатилган.

 Ушбу лойиҳа 1942 йилда Форд қувурли пайвандланган рамкага бириктирилган деярли бутунлай пластмассадан ясалган автомобилни патентлаганида якунланди. Унинг оғирлиги пўлатдан ясалган машинадан 30 фоиз камроқ ва пўлатдан ўн баробар кўпроқ зарбаларга бардош бериши айтилган. У бензин ўрнига дон спирти (этанол) билан ишлаган. Дизайн ҳеч қачон қўлга тушмади.

Форд муҳандислик ёғочига қизиқди ("ўстирилгандан кўра яхшироқ ёғоч тайёрланади" (ўша пайтда фанера ва ДСП экспериментал ғоялардан кўпроқ эди); маккажўхори ёқилғи манбаи ва пахтадан потенциал фойдаланиш. Форд "Кингсфорд" бренди остида кўмир брикетларини ишлаб чиқишда муҳим рол ўйнади. Унинг қайноғи Э. Г. Кингсфорд брикет ишлаб чиқариш учун Форд заводининг ёғоч чиқиндиларидан фойдаланган.

1927 йилда Форд Томас Эдисон ва Гарвей Самуел Фирестоне билан биргаликда (ҳар бири 25 000 доллардан ҳисса қўшган) Эдисон ботаника тадқиқот корпорациясини тузди. Флорида штатининг Форт-Маерс шаҳрида маҳаллий каучук манбасини топиш учун.

 

Форд сермаҳсул ихтирочи эди ва 161 та АҚШ патентини олган олим

 

Форднинг Флорида штатидаги Форт-Маерс шаҳрида Томас Эдисоннинг қароргоҳи ёнида қишлоқ қароргоҳи бор эди, у 1915 йилда сотиб олган ва тахминан 1930 йилгача фойдаланган. У ҳозиргача мавжуд ва музей сифатида очилган.

Шунингдек, унинг Жоржия штатининг Ричмонд Хилл шаҳрида дам олиш уйи (бугунги кунда "Форд плантацияси" номи билан танилган) бор эди, у ҳанузгача хусусий жамоа сифатида мавжуд. Форд бу ҳудудда ер сотиб олишни бошлади ва охир-оқибат у эрда 70 000 акр (110 квадрат миля) га эгалик қилди. 1936 йилда Форд Огичи дарёси бўйида 1730 йиллардаги плантация ўрнида гўзал Юнон Уйғониш саройига пойдевор қўйди.

Кулранг Саванна ғиштидан қурилган катта уйда мармар зинапоялар, кондиционер ва лифт бор эди. У 55 гектар маникюрланган майсазорлар ва гулли боғларда жойлашган эди. Уй Вандербилтс, Рокфеллер ва Ду Понтснинг ташрифлари билан ижтимоий йиғилишлар марказига айланди. Бугунги кунда у Форд плантациясининг марказий қисми бўлиб қолмоқда. Форд 1870 йиллардаги гуруч тегирмонини шахсий тадқиқот лабораторияси ва электр станциясига айлантирди ва у ердан янги уйга туннель қуриб, уни буғ билан таъминлади. У жамоат ривожига катта ҳисса қўшган, черков ва мактаб қурган, шунингдек, кўплаб маҳаллий аҳолини иш билан таъминлаган.